Donald Trump bước vào nhiệm kỳ thứ hai với quyết tâm quét sạch những "thế lực ngầm" từng chống lại ông - những người mà ông tin rằng đã cố gắng hủy hoại sự nghiệp chính trị và thậm chí suýt đẩy ông vào tù.

Chỉ vài giờ sau khi nhậm chức Tổng thống thứ 47 của Mỹ, chiến dịch trả đũa của Trump chính thức khởi động.

Một trong những mục tiêu đầu tiên là John Bolton, cựu cố vấn an ninh quốc gia và cũng là một trong những người chỉ trích Trump gay gắt nhất. Trump ra lệnh thu hồi quyền tiếp cận thông tin mật của Bolton, đồng thời chấm dứt chế độ bảo vệ an ninh từng được cấp cho ông vào năm 2019 sau khi Iran đe dọa tính mạng.

"Chúng ta không thể bảo vệ ai đó cả đời - tại sao phải làm thế? Tôi nghĩ ông ta là một kẻ rất ngu ngốc," Trump tuyên bố hôm thứ Ba.

Bolton phản hồi ngắn gọn: "Tôi thất vọng nhưng không ngạc nhiên."

Nhưng Bolton có lẽ chỉ là bước khởi đầu. Trump đang nhắm đến một cuộc thanh trừng quy mô lớn, từ cơ quan tình báo, quân đội, hệ thống tư pháp cho đến các tổ chức tài chính và kinh doanh- những nơi mà ông tin rằng đã cản trở mình trong nhiệm kỳ đầu tiên.

Điều này có thể mở ra một kỷ nguyên mới cho nước Mỹ, nơi quyền lực được ban phát hoặc trừng phạt theo ý chí của một cá nhân, thay vì dựa trên quy tắc và thể chế.

Đối với Trump, đây là khoảnh khắc phục thù khi ông loại bỏ những quan chức từng làm suy yếu quyền lực của mình hoặc khiến ông vướng vào hàng loạt vụ kiện liên bang vào năm 2023.

"Sẽ không bao giờ có chuyện quyền lực nhà nước bị vũ khí hóa để đàn áp đối thủ chính trị nữa," Trump tuyên bố trong bài phát biểu nhậm chức tại Điện Capitol vào thứ Hai.

Chỉ vài giờ sau, ông ký sắc lệnh hành pháp về việc "phi vũ khí hóa" chính phủ, ra lệnh rà soát toàn diện các cơ quan tình báo và tổ chức liên bang nhằm "sửa chữa sai phạm trong quá khứ" bằng những "biện pháp thích hợp."

Đòn răn đe nhắm vào bộ máy hành chính

"Sắc lệnh này là một động thái mang tính áp đảo nhằm ngăn chặn bất kỳ sự phản kháng nào," Yuval Levin, chuyên gia cấp cao tại Viện Doanh Nghiệp Mỹ, nhận định về lệnh hành pháp của Trump.

Theo ông, còn quá sớm để xác định liệu Trump chỉ đơn thuần gửi thông điệp cảnh báo đến giới công chức – yêu cầu họ không cản trở chương trình nghị sự – hay đang tái cấu trúc bộ máy chính phủ nhằm phục vụ tuyệt đối lợi ích của mình.

Các cơ quan tình báo trở thành mục tiêu đầu tiên trong chiến dịch thanh trừng. Trong một sắc lệnh ký ngay trong đêm nhậm chức, Trump thu hồi quyền tiếp cận thông tin mật của 50 cựu quan chức tình báo, cáo buộc họ từng phối hợp với chiến dịch tranh cử của Joe Biden để làm mất uy tín những thông tin bất lợi về Hunter Biden, con trai ông Biden.

Lệnh này phản ánh quan điểm của Kash Patel – người được Trump đề cử lãnh đạo FBI – người từ lâu đã ủng hộ việc xóa bỏ quyền tiếp cận thông tin mật để "loại bỏ thế lực ngầm."

Một cựu quan chức tình báo cảnh báo động thái này sẽ gây "hiệu ứng răn đe" trong ngành. "Trump đang biến quyền tiếp cận thông tin mật thành vũ khí chính trị. Điều này sẽ khiến nhiều người e ngại khi lên tiếng."

Emily Harding, Giám đốc Chương trình Tình báo tại CSIS, nhận định: "Bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy quyền tiếp cận thông tin mật bị thao túng vì mục đích chính trị sẽ làm suy giảm niềm tin vào cộng đồng tình báo."

Chỉ vài phút sau lễ nhậm chức, các quan chức quốc phòng đã hạ bức chân dung của Tướng Mark Milley – cựu cố vấn quân sự cấp cao và sau này là một trong những người chỉ trích Trump mạnh mẽ nhất.

Trump cũng lập tức sa thải Đô đốc Linda Fagan, Tư lệnh Lực lượng Tuần duyên, với lý do "quá chú trọng vào đa dạng, công bằng và hòa nhập," đồng thời cáo buộc bà quản lý yếu kém trong vấn đề an ninh biên giới.

Không dừng lại ở an ninh và quân sự, Trump còn nhắm vào các cơ quan quản lý tài chính và tư pháp. Sắc lệnh về việc "phi vũ khí hóa chính phủ" kêu gọi giám sát chặt chẽ hơn đối với Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch (SEC), Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) và Bộ Tư pháp.

Pam Bondi, người được Trump đề cử làm Bộ trưởng Tư pháp, tuyên bố: "Những kẻ điều tra sẽ bị điều tra, và những công tố viên lạm quyền sẽ bị truy tố."

“Tôi lo ngại sắc lệnh này sẽ biến chính phủ thành vũ khí để trấn áp những kẻ thù chính trị,” Ryan Goodman, giáo sư Trường Luật Đại học New York, cảnh báo.

Ông thừa nhận rằng điều tra sai phạm của chính phủ không có gì sai, nhưng sắc lệnh này "được thiết lập để đưa những người có danh sách kẻ thù vào chính quyền. Đây là một tín hiệu đáng báo động cho nền dân chủ Mỹ."

Trump từng công khai kêu gọi truy tố các đối thủ, từ Nancy Pelosi, cựu Chủ tịch Hạ viện, đến Kamala Harris, người từng là Phó Tổng thống nhưng thất bại trước ông trong cuộc bầu cử 2024. Ông cũng đe dọa bổ nhiệm một công tố viên đặc biệt để "truy lùng" Joe Biden.

Nhận thức được nguy cơ, trước khi rời nhiệm sở, Biden đã thực hiện một bước đi chưa từng có: Ban hành lệnh ân xá cho chính mình, gia đình và một loạt quan chức cấp cao, bao gồm Tướng Mark Milley và Liz Cheney, cùng các thành viên ủy ban điều tra vụ bạo loạn ngày 6/1/2021.

Càn quét bộ máy chính phủ

Trump cũng tuyên bố xóa bỏ các biện pháp bảo vệ việc làm mà Biden đã ban hành, cho phép ông dễ dàng sa thải hàng chục nghìn công chức liên bang giữ vai trò hoạch định chính sách nếu họ không phục tùng mệnh lệnh.

Đáng chú ý, khi thu hồi quyền tiếp cận thông tin mật của các đối thủ, Trump lại ký một sắc lệnh khác để cấp quyền tạm thời cho bất kỳ ai ông “tin tưởng”, bỏ qua quy trình kiểm tra an ninh nghiêm ngặt.

"Các đối thủ nước ngoài chắc chắn đang ‘hả hê’ trước sắc lệnh này của Trump," Olivia Troye, cựu quan chức trong chính quyền Trump nhưng đã quay sang chỉ trích ông, viết trên X. "Ông ấy vừa trao quyền truy cập ngay lập tức vào thông tin tối mật mà không cần kiểm tra lý lịch hay quy trình bảo mật nào."