Các nước châu Âu buộc phải quyết định giữa việc tiếp tục ủng hộ Kyiv hoặc đứng về phía Washington. Nhiều quan chức ngoại giao châu Âu bày tỏ quan ngại sâu sắc rằng những bất đồng liên quan đến bản dự thảo thỏa thuận đơn phương của chính quyền Trump sẽ gây căng thẳng trong các mối quan hệ song phương với London, Berlin và các trung tâm quyền lực khác, làm suy yếu an ninh xuyên Đại Tây Dương và có nguy cơ phá vỡ hội nghị thượng đỉnh NATO dự kiến diễn ra vào cuối tháng 6.

Tiến sĩ Jeremy Shapiro, Giám đốc chương trình Mỹ tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại châu Âu, nhận định rằng các quốc gia châu Âu luôn ở thế yếu khi phải đối đầu với Mỹ và họ đã cố gắng tránh tình huống này vì lý do đó. Mọi hy vọng của châu Âu về việc được tham gia vào tiến trình đàm phán do Mỹ dẫn đầu đã hoàn toàn tan biến vào ngày thứ Tư khi Ngoại trưởng Hoa Kỳ Marco Rubio đột ngột hủy bỏ cuộc họp tại London với các quan chức Ukraine và châu Âu, trong khi Đặc phái viên của Tổng thống Trump, ông Steve Witkoff, lại chọn thực hiện chuyến thăm Điện Kremlin lần thứ tư.

Chính quyền Trump đã trình bày với Kyiv khung thỏa thuận theo kiểu "chấp nhận hoặc từ chối" với những điều khoản cực kỳ thuận lợi cho Moscow. Đáng chú ý nhất là việc Hoa Kỳ công nhận chủ quyền của Nga đối với Crimea sau 11 năm kể từ khi Moscow sáp nhập bán đảo Ukraine này, một hành động vi phạm nghiêm trọng luật pháp quốc tế. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy một lần nữa khẳng định vào hôm thứ Ba rằng Ukraine sẽ không công nhận chủ quyền của Nga đối với bất kỳ lãnh thổ nào mà Moscow đã chiếm đóng kể từ năm 2014. Tuy nhiên, giới lãnh đạo Kyiv bày tỏ sẵn sàng chấp nhận việc Nga kiểm soát trên thực tế để đổi lấy những đảm bảo an ninh từ phương Tây.

Vào thứ Tư, Tổng thống Trump đã công khai chỉ trích lập trường của Tổng thống Zelenskyy, cho rằng đó là "hành động gây tổn hại nghiêm trọng" đối với nỗ lực hòa bình và mang tính "khiêu khích". Trên nền tảng Truth Social, Tổng thống Mỹ viết: "Ông ấy có thể có Hòa bình hoặc tiếp tục chiến đấu thêm ba năm nữa trước khi mất toàn bộ Đất nước." Đề nghị của Washington công nhận quyền kiểm soát Crimea của Moscow, đi ngược lại chính sách đã được thống nhất của NATO, được xem là nhượng bộ lớn nhất mà Hoa Kỳ đưa ra cho Nga trong thời gian gần đây nhằm thúc đẩy nhanh tiến trình đạt được thỏa thuận.

Chính quyền Trump cũng loại trừ hoàn toàn khả năng Ukraine gia nhập NATO, điều mà Nga đã phản đối quyết liệt trong suốt thời gian dài liên quan đến cam kết của NATO cho phép Kyiv gia nhập liên minh trong tương lai. Trong khi Moscow nhận được nhiều ưu đãi và nhượng bộ, Kyiv lại phải đối mặt với áp lực và những lời đe dọa ngày càng tăng. Ukraine được đề nghị rất ít lợi ích để đổi lấy việc từ bỏ lãnh thổ của mình. Một nhà ngoại giao cấp cao của Liên minh châu Âu (EU) bày tỏ quan ngại: "Tình huống tồi tệ nhất sẽ xảy ra nếu Mỹ không thể đạt được thỏa thuận giữa Ukraine và Nga, và mọi áp lực đều đổ lên Ukraine. Đây chính là thời điểm châu Âu sẽ buộc phải lựa chọn giữa Ukraine và Mỹ."

Phát biểu trước cuộc đàm phán diễn ra vào hôm thứ Tư, các quan chức Ukraine tuyên bố họ sẵn sàng thảo luận về các điều khoản khác trong đề xuất của Washington. Phó Thủ tướng Ukraine Yulia Svyrydenko đăng tải trên nền tảng X: "Ukraine sẵn sàng đàm phán nhưng không phải đầu hàng. Sẽ không có bất kỳ thỏa thuận nào tạo điều kiện cho Nga xây dựng nền tảng vững chắc hơn để tập hợp lực lượng và quay trở lại với những hành động bạo lực quy mô lớn hơn."

Theo thông tin độc quyền từ Financial Times, nhiều quan chức phương Tây khẳng định rằng các thủ đô châu Âu sẽ không ủng hộ bất kỳ động thái nào của Hoa Kỳ nhằm công nhận Crimea thuộc chủ quyền Nga hoặc gây sức ép buộc Kyiv phải chấp nhận điều này. Châu Âu sẽ kiên định duy trì lập trường lâu nay rằng họ sẽ không chấp thuận bất cứ thỏa thuận nào liên quan đến chủ quyền Ukraine mà không được Tổng thống Zelenskyy đồng ý. Bà Kaja Kallas, Cao ủy Chính sách Đối ngoại Liên minh châu Âu, tuyên bố dứt khoát với hãng tin AFP của Pháp vào hôm thứ Ba: "Crimea là Ukraine."

Đối với cộng đồng châu Âu, ý tưởng công nhận việc Nga sáp nhập Crimea - vụ chiếm đoạt lãnh thổ đầu tiên bằng vũ lực tại châu Âu kể từ năm 1945 - là điều hoàn toàn không thể chấp nhận vì hành động này sẽ phá hủy trật tự dựa trên luật lệ quốc tế vốn đã là nền tảng bảo đảm hòa bình trên lục địa này qua nhiều thế hệ. Một nhà ngoại giao cấp cao thứ hai của EU khẳng định: "Crimea và nguyện vọng gia nhập NATO trong tương lai là những giới hạn tuyệt đối đối với chúng tôi. Chúng tôi không thể từ bỏ những nguyên tắc này."

Ngay cả khi Hoa Kỳ hành động đơn phương, động thái này sẽ tạo tiền lệ nguy hiểm, khuyến khích các hành vi xâm lược của Nga và thúc đẩy Moscow tiếp tục theo đuổi các yêu sách lãnh thổ ở Georgia và Moldova, đồng thời đe dọa an ninh của nhiều quốc gia thuộc Liên Xô cũ khác như các nước vùng Baltic vốn đang là thành viên của cả NATO và EU. Theo một quan chức cấp cao châu Âu, chính quyền Trump đã được thông báo rõ ràng rằng các thủ đô châu Âu không thể công nhận Crimea thuộc về Nga dưới bất kỳ hình thức nào. Vị quan chức này nhấn mạnh rằng các cường quốc châu Âu có ảnh hưởng lớn nhất trong NATO cần phải ngăn cản quyết liệt Washington thực hiện hành động đơn phương này.

Vấn đề chủ quyền Crimea có tiềm năng gây ra một cuộc khủng hoảng ngoại giao nghiêm trọng đối với NATO, tổ chức vốn luôn duy trì lập trường chính thức không bao giờ công nhận quyền kiểm soát của Nga đối với bán đảo này. Trước khi Mỹ đưa ra đề nghị trên, các quan chức cao cấp NATO đã nỗ lực giảm thiểu những bất đồng nội bộ về Ukraine, nhấn mạnh rằng hội nghị thượng đỉnh thường niên của liên minh tại The Hague sẽ tập trung chủ yếu vào vấn đề chi tiêu quốc phòng, không phải về cuộc xung đột, theo thông tin từ các quan chức tham gia quá trình thảo luận. Tuy nhiên, thỏa thuận đề xuất và khả năng Hoa Kỳ có thể đơn phương từ bỏ đàm phán, quy trách nhiệm cho Kyiv và tiến tới bình thường hóa quan hệ với Moscow dễ dàng dẫn đến những bất đồng sâu sắc giữa các nhà lãnh đạo NATO. Một quan chức cấp cao phương Tây nhận định: "Vấn đề cốt lõi của hội nghị thượng đỉnh là xác định vị thế hiện tại của chúng ta đối với Ukraine."

Những bất đồng tương tự cũng có nguy cơ lan rộng trong nội bộ Liên minh châu Âu, đặc biệt là liên quan đến việc điều chỉnh các biện pháp trừng phạt kinh tế của khối đối với Nga nếu Washington quyết định tiến hành dỡ bỏ các hạn chế của họ. Một quan chức cấp cao của EU bộc lộ sự bi quan: "Tình hình hiện tại không hề khả quan." Bất kỳ động thái nào từ phía Mỹ nhằm công nhận Crimea thuộc chủ quyền Nga hoặc gây áp lực buộc các thủ đô châu Âu nới lỏng các biện pháp trừng phạt đối với Moscow đều có nguy cơ "hủy hoại toàn bộ sự đoàn kết của EU, tạo ra một tình thế vô cùng hỗn loạn."

Hiện có 23 quốc gia châu Âu đồng thời là thành viên của cả EU và NATO đang nỗ lực tìm kiếm các giải pháp thỏa hiệp với chính quyền Trump về những cam kết tương lai của Mỹ đối với an ninh châu Âu cũng như một thỏa thuận thương mại nhằm tránh một cuộc chiến thuế quan toàn diện có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến nền kinh tế của họ. Các quốc gia này đặc biệt lo ngại rằng Washington có thể lợi dụng vấn đề Ukraine làm đòn bẩy trong các cuộc đàm phán này.

Tiến sĩ Shapiro từ Hội đồng Quan hệ Đối ngoại châu Âu bày tỏ sự hoài nghi sâu sắc về khả năng EU có thể duy trì đoàn kết trong tình huống này: "Nếu Hoa Kỳ rút khỏi tiến trình, sẽ gần như không thể duy trì sự thống nhất giữa các quốc gia châu Âu về vấn đề Ukraine. Chính Hoa Kỳ mới là nhân tố tạo nên sự đoàn kết xung quanh vấn đề Ukraine trong thời gian qua."