Kể từ khi Nhà Trắng công bố mức thuế quan đối ứng vào ngày 2/4, thị trường cổ phiếu Mỹ rơi vào trạng thái bất ổn khi các điều kiện vĩ mô trở nên khó lường. Những lời hứa hẹn về tiến triển trong các cuộc đàm phán thương mại với 75 quốc gia vẫn chưa mang lại bất kỳ thỏa thuận chính thức nào, khiến tâm lý nhà đầu tư tiếp tục bị thử thách. Trong bối cảnh thời hạn tạm hoãn áp thuế 90 ngày sẽ kết thúc vào tháng 7, chính quyền Mỹ đang đứng trước áp lực lớn – không khác gì một đội bóng chuẩn bị bước vào lượt chọn quan trọng trong kỳ NFL Draft. Với thời gian dần cạn, Washington buộc phải hành động dứt khoát, bắt đầu “soạn thảo” các thỏa thuận để trấn an thị trường và định hình lại triển vọng tăng trưởng trong giai đoạn tới.

Ấn Độ nổi lên như một lựa chọn tiềm năng hàng đầu. Sau chuyến thăm kéo dài bốn ngày tới quốc gia này, Phó Tổng thống JD Vance bày tỏ lạc quan về việc tăng cường quan hệ thương mại với Ấn Độ, tuyên bố rằng: “Tương lai của thế kỷ 21 sẽ được định hình bởi sức mạnh của mối quan hệ đối tác giữa Hoa Kỳ và Ấn Độ.” Trung Quốc cũng có thể đang bất ngờ “leo hạng” trong danh sách lựa chọn, khi Nhà Trắng thông báo rằng “quả bóng đang lăn đúng hướng với Trung Quốc.” Đồng thời, Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent nói với phóng viên hôm qua rằng “cả hai bên đều cho rằng hiện trạng là không thể duy trì.” Ngay cả Tổng thống Trump cũng đã dịu giọng với Trung Quốc, cho rằng không cần phải chơi “cứng rắn” về thương mại và mức thuế của Trung Quốc sẽ “giảm đáng kể, nhưng sẽ không bằng 0.”

Dù chưa có thỏa thuận thương mại chính thức nào được ký, tiến triển trong đàm phán là một bước đi đúng hướng, giúp thay đổi câu chuyện từ việc mức thuế có thể tăng cao đến đâu, sang việc chúng có thể giảm xuống bao nhiêu thông qua các thỏa thuận. Hơn nữa, việc chuyển hướng sang đàm phán thương mại cho thấy sự bất ổn kinh tế cực độ có thể đã lên đến đỉnh điểm vào đầu tháng này.

Diễn biến mới nhất từ hai chỉ số đo lường tâm lý thị trường – chỉ số Bất định Chính sách Kinh tế (Economic Policy Uncertainty Index) và chỉ số biến động VIX – cho thấy mức độ hoảng loạn có thể đã đạt đỉnh. Trong suốt đầu tháng 4, cả hai chỉ số đồng loạt tăng vọt lên vùng cực đoan, phản ánh làn sóng lo ngại lan rộng về triển vọng chính sách và rủi ro thị trường. Tuy nhiên, kể từ thời điểm được gọi là “Ngày Giải Phóng” – khi các mức thuế quan được công bố – và với những tín hiệu tích cực từ phía Nhà Trắng trong việc nối lại đàm phán thương mại, cả hai chỉ số đã giảm rõ rệt. Dù vẫn duy trì ở mức cao hơn trung bình, đà hạ nhiệt này cho thấy tâm lý sợ hãi và bất định đang dần lắng xuống, mở ra kỳ vọng rằng giai đoạn căng thẳng nhất của thị trường đã ở phía sau.

Lịch sử cho thấy bất định chính sách kinh tế Mỹ và VIX thường có mối quan hệ chặt chẽ – khi bất định chính sách tăng thì VIX cũng thường tăng theo. Trong hai tháng gần đây, mối tương quan này đặc biệt rõ rệt khi cả hai chỉ số cùng tăng vọt lên mức cao bất thường vào đầu tháng. Giờ đây, khi cú sốc thuế quan của “Ngày Giải Phóng” đã qua và Nhà Trắng đang nỗ lực tiến đến các thỏa thuận thương mại, cả bất định chính sách và VIX đều đã giảm mạnh khỏi mức đỉnh gần nhất. Dù hai chỉ số này vẫn ở mức cao, ám chỉ sự bất ổn kinh tế và biến động kỳ vọng của thị trường cổ phiếu vẫn còn lớn, chúng cũng cho thấy rằng có khả năng chúng ta đã vượt qua thời kỳ tột đỉnh của bất định và sợ hãi.

Điều này có ý nghĩa gì đối với thị trường cổ phiếu? Nhiều tín hiệu kỹ thuật và tâm lý đang cho thấy thị trường có thể đã chạm đáy sau đợt điều chỉnh sâu vừa qua. Bên cạnh việc chỉ số bất định chính sách kinh tế đã hạ nhiệt – vốn là một trong những yếu tố quan trọng giúp xác định điểm cực đoan của thị trường – các chỉ báo kỹ thuật cũng đồng loạt phát tín hiệu tạo đáy. Đó là đà giảm mạnh đến mức quá bán trên diện rộng, những phiên “rửa sạch” lực cầu, tâm lý bi quan lan rộng, và khối lượng giao dịch tăng vọt – thường được xem là biểu hiện của sự đầu hàng cuối cùng từ nhà đầu tư. Với các yếu tố này cùng hội tụ, nhiều chuyên gia cho rằng thị trường đã đi qua giai đoạn căng thẳng nhất, và đang bắt đầu bước vào quá trình tạo nền tảng phục hồi – dù hành trình phía trước có thể không dễ dàng.

Sau mỗi đợt giảm mạnh từ 15% trở lên, thị trường chứng khoán thường trải qua một giai đoạn phục hồi phức tạp, không phải lúc nào cũng nhanh chóng hay mạnh mẽ. Lịch sử cho thấy, hơn một nửa trong số các đợt giảm lớn này đều trùng với các chu kỳ suy thoái kinh tế, điều này phản ánh mối liên hệ chặt chẽ giữa sự giảm điểm mạnh và tình trạng kinh tế suy yếu. Mặc dù các đợt phục hồi nhanh chóng, như trong các năm 2020, 2018 và 1998, có thể xảy ra nhờ vào các chính sách thay đổi từ Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed), đa số trường hợp còn lại cho thấy phục hồi thường diễn ra chậm, với lợi suất trong vài tháng đầu sau đợt giảm là đi ngang hoặc tiêu cực. Tuy nhiên, sau khoảng thời gian này, lợi suất dài hạn có xu hướng trở nên tích cực hơn, với tỉ lệ lợi nhuận trung bình đạt khoảng 5% sau một năm, chứng minh rằng sự phục hồi mặc dù kéo dài nhưng ổn định hơn theo thời gian.