Trật tự toàn cầu rạn nứt: Cơ hội lịch sử cho Trung Quốc và Nga dưới bóng Trump

Trật tự toàn cầu rạn nứt: Cơ hội lịch sử cho Trung Quốc và Nga dưới bóng Trump

Trà Giang

Trà Giang

Junior Editor

13:40 07/05/2025

Trong những ngày này, khi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin bước vào hội nghị thượng đỉnh bốn ngày tại Moscow, cả hai nhà lãnh đạo dường như đang chứng kiến thời cơ lịch sử lớn nhất trong nhiều thập kỷ qua.

Kể từ tuyên bố nổi tiếng của ông Tập hồi tháng 3/2023 – rằng “những thay đổi chưa từng có trong 100 năm đang diễn ra, và chúng ta chính là lực lượng thúc đẩy” – thế giới đã thực sự bước vào giai đoạn chuyển tiếp đầy biến động, và Bắc Kinh cùng Moscow nổi lên như những “kiến trúc sư” mới của trật tự toàn cầu. Điều trớ trêu là, bước ngoặt này lại phần lớn bắt nguồn từ sự tự suy yếu của Mỹ, đặc biệt trong bối cảnh nhiệm kỳ thứ hai của cựu Tổng thống Donald Trump đang dần hiện hình.

Trong bức tranh chính trị toàn cầu hiện tại, Mỹ – từng là người thiết lập luật chơi – đang phải gồng mình xử lý những chia rẽ nội bộ, khủng hoảng thể chế và sự tan rã của các liên minh vốn là nền tảng cho quyền lực toàn cầu của họ. Đây chính là khoảng trống quyền lực mà Trung Quốc và Nga đã chuẩn bị từ lâu để lấp đầy.

Hai năm trước, khi Tập Cận Bình đến Moscow giữa lúc Nga đang sa lầy tại chiến trường Ukraine, ông đã đưa ra một lựa chọn táo bạo: không quay lưng với Putin mà ngầm hỗ trợ Nga trong cuộc chiến bị phương Tây cô lập. Quyết định này khi ấy là một canh bạc chiến lược. Các lực lượng Nga bị tổn thất nặng nề, Ukraine chuẩn bị phản công, và phương Tây đang lạc quan rằng nước Nga sắp sụp đổ. Tuy nhiên, chính Trung Quốc đã âm thầm xoay chuyển cục diện.

Bằng việc cung cấp hàng loạt vật tư lưỡng dụng – từ chip bán dẫn tinh vi, máy móc công nghiệp hiện đại cho đến các linh kiện then chốt cho quốc phòng – Bắc Kinh đã giúp Nga hồi phục chuỗi cung ứng quân sự bị phương Tây cắt đứt. Không những vậy, Trung Quốc còn mở rộng cửa thị trường cho dầu, khí, kim loại, phân bón và nông sản Nga – đổi lại là nguồn cung năng lượng giá rẻ và tài nguyên chiến lược. Thậm chí, Bắc Kinh còn thu hút được đội ngũ kỹ sư, nhà khoa học Nga từng bị phương Tây trừng phạt, tạo ra một dòng chảy chất xám quý giá trong bối cảnh cạnh tranh công nghệ toàn cầu ngày càng gay gắt.

Từ góc nhìn tài chính và chiến lược, đây là “phi vụ đầu tư” có tỷ suất sinh lời vượt kỳ vọng. Nga tuy ngày càng lệ thuộc vào Trung Quốc về thương mại và công nghệ, nhưng đổi lại, họ giữ được cỗ máy chiến tranh hoạt động và nền kinh tế tránh khỏi sụp đổ. Trung Quốc, dù phải chấp nhận căng thẳng leo thang với châu Âu, lại giành được quyền tiếp cận nguồn nguyên liệu ổn định, đồng thời mở rộng ảnh hưởng tại vùng hậu Xô Viết – một khu vực từng nằm dưới bóng Mỹ và NATO.

Giờ đây, khi ông Trump tái xuất chính trường Mỹ với khẩu hiệu bảo hộ thương mại cực đoan và xu hướng rút lui khỏi trách nhiệm toàn cầu, Bắc Kinh và Moscow hiểu rõ rằng đây là thời cơ vàng để đẩy nhanh chiến lược “phi Mỹ hóa” thế giới. Một trong những bài học lớn mà cả hai đã rút ra là cách “vô hiệu hóa” quyền lực tài chính và công nghệ của Washington – thứ từng là đòn bẩy kiểm soát toàn cầu hiệu quả nhất của Mỹ.

Việc Nga tiếp tục vận hành cỗ máy chiến tranh, bất chấp hàng loạt lệnh trừng phạt chưa từng có từ phương Tây, chính là lời chứng thực mạnh mẽ nhất cho khả năng “tự cường tài chính” mà Trung Quốc muốn phổ biến. Thay vì dùng USD, Moscow ngày càng thanh toán bằng nhân dân tệ và tích trữ đồng tiền này như tài sản dự trữ. Công nghệ Trung Quốc – từ hạ tầng viễn thông đến phần mềm quốc phòng – đang thay thế hàng Mỹ trong hệ sinh thái Nga. Bắc Kinh và Moscow không giấu tham vọng xuất khẩu mô hình này đến các nước đang phát triển, đặc biệt trong khuôn khổ BRICS. Thật mỉa mai, chính Trump – với các cuộc chiến thuế quan và chính sách “nước Mỹ trên hết” – lại đang khiến phần còn lại của thế giới tìm đến Trung – Nga như những đối tác thay thế.

Không chỉ đối mặt với thách thức về kinh tế – tài chính, trật tự giá trị phương Tây, đặc biệt là mô hình dân chủ tự do do Mỹ đại diện, cũng đang bị lung lay. Trong nhiều thập kỷ, dân chủ từng là biểu tượng quyền lực mềm hiệu quả nhất của nước Mỹ, góp phần dẫn đến sự sụp đổ của Liên Xô. Tuy nhiên, nếu một nhân vật như Donald Trump – người vướng nhiều nghi ngờ về pháp quyền, can thiệp bầu cử và làm gia tăng chia rẽ xã hội – có thể trở lại cầm quyền, thì chính uy tín của mô hình dân chủ Mỹ đang bị xói mòn từ bên trong.

Trong khi đó, Trung Quốc ngày càng tự tin quảng bá mô hình phát triển của mình là ổn định, dễ dự đoán và hiệu quả – những yếu tố mà một nước Mỹ đang rối loạn không còn đảm bảo được. Đối với các nhà lãnh đạo như Tập Cận Bình và Vladimir Putin, đây không chỉ là cơ hội để mở rộng ảnh hưởng, mà còn là thời điểm để chứng minh rằng mô hình phương Tây không còn là khuôn mẫu duy nhất, càng không phải tiêu chuẩn bất khả thay thế trong quản trị quốc gia.

Đáng lưu ý, khi Mỹ cắt giảm ngân sách cho các cơ quan như USAID, rút lui khỏi các dự án phát triển ở châu Phi, Mỹ Latinh hay Đông Nam Á, Trung Quốc nhanh chóng lấp chỗ trống. Các dự án thuộc Sáng kiến Vành đai và Con đường đang thay thế dòng vốn Mỹ; các thỏa thuận thương mại và đầu tư mới với các quốc gia từng là đồng minh Washington đang được đàm phán với tốc độ chóng mặt. Bắc Kinh hiểu rằng trong cục diện hiện tại, quyền lực không còn nằm ở bom đạn, mà là ở đầu tư hạ tầng, tín dụng và công nghệ.

Và nếu Mỹ tiếp tục chìm trong khủng hoảng nội bộ, với Trump làm trầm trọng thêm sự rạn nứt thể chế và cô lập đồng minh, thì sức mạnh quân sự và tình báo ngày càng được tăng cường của Trung – Nga sẽ không chỉ là biện pháp phòng thủ, mà còn là đòn phản công chiến lược.

Liệu cuộc gặp giữa Tập và Putin lần này có đi vào sử sách hay không vẫn còn là ẩn số. Nhưng có một điều rõ ràng: nếu mục tiêu của Trump là chia rẽ họ, thì chính ông – bằng chính sách và tầm nhìn ngắn hạn – đang làm điều ngược lại. Quan hệ Trung – Nga chưa bao giờ khăng khít như hôm nay, và thế giới – đứng giữa ngã ba đường – đang chứng kiến hai thế lực từng đứng bên lề lịch sử tiến dần vào vị trí trung tâm của trật tự mới.

Financial Times

Broker listing

Cùng chuyên mục

Thuế quan, công nghệ bứt phá và thị trường đặt cược vào sự rút lui, không phải sụp đổ

Thuế quan, công nghệ bứt phá và thị trường đặt cược vào sự rút lui, không phải sụp đổ

Thị trường tài chính tiếp tục bứt phá, bất chấp những cơn gió ngược từ chính trị, với động lực chính đến từ nhóm cổ phiếu công nghệ dẫn đầu. Nvidia là “viên ngọc sáng” trong làn sóng AI, vừa vượt mốc vốn hóa 4 nghìn tỷ USD, đẩy giá cổ phiếu bay cao, vượt lên trên những mối lo về căng thẳng thương mại và các phát biểu cứng rắn từ Tổng thống Mỹ. Trong khi đó, các biện pháp thuế quan mới từ Trump, từ đồng đến dược phẩm, thậm chí cả Brazil, vẫn tiếp tục được triển khai, nhưng dường như không để lại tác động rõ ràng đến thị trường.
Ngành ô tô Trung Quốc chịu áp lực kép: Dư cung, chiến tranh giá và căng thẳng tài chính

Ngành ô tô Trung Quốc chịu áp lực kép: Dư cung, chiến tranh giá và căng thẳng tài chính

Ngành ô tô Trung Quốc đang chịu sức ép lớn từ dư thừa công suất và cuộc chiến giá kéo dài, làm xói mòn biên lợi nhuận và kéo dài chu kỳ thanh toán cho nhà cung cấp. Dữ liệu từ 33 nhà sản xuất cho thấy các chỉ số tài chính chủ chốt đều suy giảm từ năm 2019 đến 2024. Trong khi một số công ty như BYD cải thiện được lợi nhuận, phần lớn doanh nghiệp trong ngành đối mặt với nợ tăng, tồn kho cao và áp lực thanh khoản. Chính phủ Trung Quốc đã cam kết kiểm soát cuộc đua giảm giá và thúc đẩy tái cấu trúc ngành một cách có trật tự.
Chứng khoán châu Á tăng nhẹ nhờ Nvidia và kỳ vọng Fed hạ lãi suất, thị trường phớt lờ chính sách thuế quan mới của Trump

Chứng khoán châu Á tăng nhẹ nhờ Nvidia và kỳ vọng Fed hạ lãi suất, thị trường phớt lờ chính sách thuế quan mới của Trump

Cổ phiếu châu Á tăng vào thứ Năm nhờ động lực từ Nvidia chạm mốc vốn hóa 4 nghìn tỷ USD và kỳ vọng Fed sẽ cắt giảm lãi suất trong năm nay. Trong khi đó, thị trường phản ứng thờ ơ với các mức thuế mới từ Tổng thống Trump, bao gồm thuế 50% đối với đồng và hàng xuất khẩu từ Brazil. Đồng USD suy yếu, giá dầu giảm nhẹ, còn Bitcoin tiếp tục dao động gần mức đỉnh lịch sử.
Thị trường chứng khoán vẫn "xanh" bất chấp sức ép từ thuế quan, NVIDIA vượt mốc 4.000 tỷ USD

Thị trường chứng khoán vẫn "xanh" bất chấp sức ép từ thuế quan, NVIDIA vượt mốc 4.000 tỷ USD

Trọng tâm của thị trường vẫn đặt vào triển vọng tăng trưởng, khi các ông lớn công nghệ tiếp tục kéo thị trường chứng khoán vượt qua làn khói mờ của bất ổn thương mại. Việc Nvidia bứt phá vượt ngưỡng vốn hóa 4,000 tỷ USD đã tiếp thêm sinh lực cho phe mua, ngay cả khi những tuyên bố cứng rắn mới nhất về thuế quan từ Tổng thống Trump đang đe dọa làm chao đảo tâm lý nhà đầu tư. Tựa như con tàu chủ lực dẫn đầu đoàn hạm, Nvidia tiến thẳng qua sóng gió đầu năm với cánh buồm căng gió—không phải nhờ cường điệu, mà nhờ nhu cầu thực sự, đơn hàng đã được khóa chặt và lực kéo không ngừng từ các khoản đầu tư vào hạ tầng AI.
OPEC+ bỏ dao mổ, cầm đinh ba: Trận chiến thị phần bắt đầu

OPEC+ bỏ dao mổ, cầm đinh ba: Trận chiến thị phần bắt đầu

Thị trường dầu mỏ vật chất đang biến thành một chiến trường khốc liệt, nơi kỷ luật cung cấp bị thay thế bởi cuộc đấu tranh giành thị phần không khoan nhượng. OPEC+ đã bỏ “dao mổ”—công cụ quản lý giá nhẹ nhàng—để cầm “đinh ba”, đâm thẳng vào thị phần bằng sức mạnh cung ứng. Đợt tăng sản lượng gần 550,000 thùng/ngày cho tháng 8 không chỉ đơn thuần là một điều chỉnh—mà là một tuyên bố chiến lược. Nhóm này được dự đoán sẽ đảo ngược toàn bộ mức cắt giảm 2.2 triệu thùng/ngày vào tháng 9, sớm hơn gần một năm so với kế hoạch ban đầu.
Chính sách tiền tệ toàn cầu: Thận trọng là lựa chọn chiến lược

Chính sách tiền tệ toàn cầu: Thận trọng là lựa chọn chiến lược

Mỗi năm, mùa hè đánh dấu thời điểm diễn ra hai hội nghị ngân hàng trung ương quan trọng, nơi các nhà hoạch định chính sách tiền tệ, học giả và đại diện khu vực tư nhân hội tụ để thảo luận các nghiên cứu mới và trao đổi quan điểm về triển vọng kinh tế toàn cầu. Đầu tiên là Diễn đàn ECB, tổ chức vào cuối tháng 6 tại thị trấn ven biển lộng gió Sintra, Bồ Đào Nha; kế đến là hội nghị Jackson Hole vào cuối tháng 8 tại vùng núi Rocky Mountains, Wyoming, Mỹ. Năm nay, dù gió ở Sintra thổi mạnh không ngừng, các cuộc thảo luận vẫn diễn ra một cách điềm tĩnh, tập trung và sâu sắc – một phép ẩn dụ phù hợp cho tâm thế của các ngân hàng trung ương hiện nay.
Forex Forecast - Diễn đàn dự báo tiền tệ