Thị trường đang yêu cầu một phần bù rủi ro cao hơn cho Thổ Nhĩ Kỳ

Thị trường đang yêu cầu một phần bù rủi ro cao hơn cho Thổ Nhĩ Kỳ

Trà Giang

Trà Giang

Junior Editor

13:49 02/04/2025

Ngày 23 tháng 3, Istanbul rung chuyển trước một biến cố chính trị lớn: Thị trưởng Ekrem İmamoğlu – người từng hai lần giành chiến thắng trước đảng cầm quyền của Tổng thống Recep Tayyip Erdoğan trong các cuộc bầu cử địa phương – bị bắt giữ với cáo buộc tham nhũng và lạm dụng chức vụ.

Đáng chú ý, vụ việc xảy ra chỉ ít ngày trước khi ông dự kiến tuyên bố tranh cử tổng thống vào năm 2028. Thời điểm và bản chất của các cáo buộc này khiến dư luận không khó để nhận ra một động cơ chính trị đằng sau. Kết quả là, làn sóng biểu tình bùng nổ trên khắp đất nước, phản ánh sự phẫn nộ của công chúng đối với những gì họ coi là một bước đi chiến lược nhằm triệt hạ đối thủ chính trị của Tổng thống Erdoğan.

Tuy nhiên, không chỉ có chính trường Thổ Nhĩ Kỳ rúng động – thị trường tài chính cũng lập tức phản ứng dữ dội. Đồng lira lao dốc, tài sản Thổ Nhĩ Kỳ bị bán tháo, gợi nhớ đến những gì từng diễn ra trong cuộc khủng hoảng khu vực đồng euro năm 2010, khi lợi suất trái phiếu Hy Lạp nới rộng đột biến, thổi bùng lo ngại về sự sụp đổ của đồng euro. Khi đó, Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) Mario Draghi đã phải đưa ra tuyên bố mang tính lịch sử: “Chúng tôi sẽ làm bất cứ điều gì cần thiết để bảo vệ đồng euro.”

Thổ Nhĩ Kỳ hiện cũng đang ở ngưỡng nguy hiểm tương tự. Trước sự hoảng loạn của giới đầu tư, Bộ trưởng Tài chính Mehmet Şimşek đã đưa ra cam kết mạnh mẽ: “Chúng tôi sẽ làm bất cứ điều gì cần thiết.” Cùng với Thống đốc Ngân hàng Trung ương Fatih Karahan, ông đã tạm thời xoa dịu thị trường, nhờ vào uy tín được xây dựng qua hơn một năm theo đuổi chính sách tiền tệ chặt chẽ, kiềm chế lạm phát, ổn định đồng lira và thu hút dòng vốn trở lại. Chính sách kinh tế vững chắc đã giúp tránh được một cuộc khủng hoảng tài chính ngay lập tức. Nhưng đây chỉ là giải pháp tạm thời.

Một câu hỏi lớn hơn đặt ra: Làm thế nào để thị trường tài chính định giá rủi ro dài hạn khi hệ thống chính trị ngày càng trở nên bất ổn? Trước mắt, nhà đầu tư có thể đặt niềm tin vào đội ngũ kinh tế có năng lực. Nhưng về dài hạn, niềm tin này không thể duy trì khi nền tảng thể chế bị xói mòn.

Lịch sử đã chứng minh rằng khi bất ổn chính trị leo thang và các dấu hiệu thâu tóm quyền lực xuất hiện, rủi ro quốc gia sẽ gia tăng đáng kể. Điều này không chỉ làm tăng chi phí vốn mà còn làm suy giảm tốc độ đầu tư và kéo lùi triển vọng tăng trưởng dài hạn. Chính sách kinh tế có thể giúp ổn định thị trường trong ngắn hạn, nhưng chỉ có nền dân chủ minh bạch mới đảm bảo được lòng tin bền vững từ giới đầu tư.

Dữ liệu thị trường hiện tại phản ánh rõ điều này. Theo Bloomberg, sau vụ bắt giữ İmamoğlu, chênh lệch hoán đổi rủi ro tín dụng (CDS) kỳ hạn một năm của Thổ Nhĩ Kỳ – thước đo mức độ rủi ro vỡ nợ của quốc gia – đã tăng vọt. Đồng thời, phần bù chênh lệch lãi suất (UIP) – chỉ báo phản ánh kỳ vọng mất giá của đồng lira – cũng bật tăng mạnh.

Thông điệp từ thị trường rất rõ ràng: nhà đầu tư đang gia tăng mức độ phòng vệ trước nguy cơ đồng lira mất giá, điều này sẽ kéo theo lạm phát tăng cao. Mặt khác, rủi ro vỡ nợ gia tăng đồng nghĩa với việc chi phí đi vay của chính phủ cũng như khu vực tư nhân sẽ cao hơn, từ đó làm suy giảm đầu tư và tăng trưởng kinh tế.

Mặc dù nhờ vào các biện pháp trấn an của giới chức kinh tế, kỳ vọng về lạm phát và tỷ giá đã tạm thời ổn định trở lại, nhưng mức chênh lệch CDS kỳ hạn một năm vẫn duy trì ở mức cao. Điều này cho thấy lo ngại dài hạn về sự ổn định của Thổ Nhĩ Kỳ vẫn chưa hề thuyên giảm.

Tất cả những diễn biến này đặt ra một câu hỏi khó chịu: Tại sao một nhà lãnh đạo lại có thể chấp nhận làm suy yếu triển vọng kinh tế của đất nước mình chỉ để củng cố quyền lực chính trị?

Một câu trả lời có thể tìm thấy trong nghiên cứu của nhà kinh tế học đạt giải Nobel Daron Acemoglu và đồng tác giả James Robinson. Trong cuốn sách Why Nations Fail, họ lập luận rằng các nhà lãnh đạo thường cố tình thực hiện các chính sách mang tính “bóc lột” – sẵn sàng hy sinh tăng trưởng kinh tế để duy trì quyền lực cá nhân hoặc làm giàu cho một nhóm tinh hoa nhỏ.

Lịch sử kinh tế thế giới có không ít bài học tương tự. Tại Sierra Leone, tầng lớp chính trị sử dụng bộ máy nhà nước để củng cố quyền lực, cuối cùng đẩy nền kinh tế vào cảnh kiệt quệ. Zimbabwe, dưới thời Robert Mugabe, đã phá hoại quyền sở hữu tư nhân nhằm bảo vệ quyền lực cá nhân, khiến ngành nông nghiệp sụp đổ và thất nghiệp lan rộng.

Thậm chí, ngay cả một nền kinh tế từng thịnh vượng như Cộng hòa Venice cũng không tránh khỏi quy luật này. Tại đây, tầng lớp thương nhân dần biến thành một nhóm tài phiệt, thông qua các đạo luật nhằm loại trừ những người khác khỏi cơ hội chính trị và kinh tế. Hệ quả là nền kinh tế đình trệ và Venice sụp đổ vào năm 1797.

Nhìn vào thực tại, Thổ Nhĩ Kỳ không phải là Venice thế kỷ 18, nhưng lời cảnh báo vẫn còn nguyên giá trị. Ngay cả những nền kinh tế mạnh mẽ nhất cũng có thể trượt dài nếu thể chế không được bảo vệ.

Một quốc gia không thể phát triển bền vững chỉ nhờ chính sách kinh tế nhất thời. Sự ổn định của thị trường tài chính, niềm tin của nhà đầu tư và triển vọng tăng trưởng dài hạn chỉ có thể duy trì khi được bảo trợ bởi một hệ thống thể chế minh bạch và nền dân chủ vững chắc.

Sức mạnh kinh tế không tự nhiên tồn tại – nó cần sự bảo vệ. Và điều này quan trọng nhất vào đúng những thời điểm mà chúng ta dễ dàng tin rằng nền móng đã vững chắc. Thổ Nhĩ Kỳ đang bước vào một giai đoạn có thể quyết định tương lai của nền kinh tế đất nước. Nếu chính quyền tiếp tục theo đuổi các chiến lược chính trị mang tính ngắn hạn và xem nhẹ niềm tin của thị trường, những "khoảnh khắc phải làm bất cứ điều gì cần thiết" sẽ còn xuất hiện nhiều hơn. Và đến một thời điểm nào đó, ngay cả những lời cam kết mạnh mẽ nhất cũng không còn đủ sức cứu vãn tình thế.

Financial Times

Broker listing

Cùng chuyên mục

Ngành ô tô Trung Quốc chịu áp lực kép: Dư cung, chiến tranh giá và căng thẳng tài chính

Ngành ô tô Trung Quốc chịu áp lực kép: Dư cung, chiến tranh giá và căng thẳng tài chính

Ngành ô tô Trung Quốc đang chịu sức ép lớn từ dư thừa công suất và cuộc chiến giá kéo dài, làm xói mòn biên lợi nhuận và kéo dài chu kỳ thanh toán cho nhà cung cấp. Dữ liệu từ 33 nhà sản xuất cho thấy các chỉ số tài chính chủ chốt đều suy giảm từ năm 2019 đến 2024. Trong khi một số công ty như BYD cải thiện được lợi nhuận, phần lớn doanh nghiệp trong ngành đối mặt với nợ tăng, tồn kho cao và áp lực thanh khoản. Chính phủ Trung Quốc đã cam kết kiểm soát cuộc đua giảm giá và thúc đẩy tái cấu trúc ngành một cách có trật tự.
Chứng khoán châu Á tăng nhẹ nhờ Nvidia và kỳ vọng Fed hạ lãi suất, thị trường phớt lờ chính sách thuế quan mới của Trump

Chứng khoán châu Á tăng nhẹ nhờ Nvidia và kỳ vọng Fed hạ lãi suất, thị trường phớt lờ chính sách thuế quan mới của Trump

Cổ phiếu châu Á tăng vào thứ Năm nhờ động lực từ Nvidia chạm mốc vốn hóa 4 nghìn tỷ USD và kỳ vọng Fed sẽ cắt giảm lãi suất trong năm nay. Trong khi đó, thị trường phản ứng thờ ơ với các mức thuế mới từ Tổng thống Trump, bao gồm thuế 50% đối với đồng và hàng xuất khẩu từ Brazil. Đồng USD suy yếu, giá dầu giảm nhẹ, còn Bitcoin tiếp tục dao động gần mức đỉnh lịch sử.
Thị trường chứng khoán vẫn "xanh" bất chấp sức ép từ thuế quan, NVIDIA vượt mốc 4.000 tỷ USD

Thị trường chứng khoán vẫn "xanh" bất chấp sức ép từ thuế quan, NVIDIA vượt mốc 4.000 tỷ USD

Trọng tâm của thị trường vẫn đặt vào triển vọng tăng trưởng, khi các ông lớn công nghệ tiếp tục kéo thị trường chứng khoán vượt qua làn khói mờ của bất ổn thương mại. Việc Nvidia bứt phá vượt ngưỡng vốn hóa 4,000 tỷ USD đã tiếp thêm sinh lực cho phe mua, ngay cả khi những tuyên bố cứng rắn mới nhất về thuế quan từ Tổng thống Trump đang đe dọa làm chao đảo tâm lý nhà đầu tư. Tựa như con tàu chủ lực dẫn đầu đoàn hạm, Nvidia tiến thẳng qua sóng gió đầu năm với cánh buồm căng gió—không phải nhờ cường điệu, mà nhờ nhu cầu thực sự, đơn hàng đã được khóa chặt và lực kéo không ngừng từ các khoản đầu tư vào hạ tầng AI.
OPEC+ bỏ dao mổ, cầm đinh ba: Trận chiến thị phần bắt đầu

OPEC+ bỏ dao mổ, cầm đinh ba: Trận chiến thị phần bắt đầu

Thị trường dầu mỏ vật chất đang biến thành một chiến trường khốc liệt, nơi kỷ luật cung cấp bị thay thế bởi cuộc đấu tranh giành thị phần không khoan nhượng. OPEC+ đã bỏ “dao mổ”—công cụ quản lý giá nhẹ nhàng—để cầm “đinh ba”, đâm thẳng vào thị phần bằng sức mạnh cung ứng. Đợt tăng sản lượng gần 550,000 thùng/ngày cho tháng 8 không chỉ đơn thuần là một điều chỉnh—mà là một tuyên bố chiến lược. Nhóm này được dự đoán sẽ đảo ngược toàn bộ mức cắt giảm 2.2 triệu thùng/ngày vào tháng 9, sớm hơn gần một năm so với kế hoạch ban đầu.
Chính sách tiền tệ toàn cầu: Thận trọng là lựa chọn chiến lược

Chính sách tiền tệ toàn cầu: Thận trọng là lựa chọn chiến lược

Mỗi năm, mùa hè đánh dấu thời điểm diễn ra hai hội nghị ngân hàng trung ương quan trọng, nơi các nhà hoạch định chính sách tiền tệ, học giả và đại diện khu vực tư nhân hội tụ để thảo luận các nghiên cứu mới và trao đổi quan điểm về triển vọng kinh tế toàn cầu. Đầu tiên là Diễn đàn ECB, tổ chức vào cuối tháng 6 tại thị trấn ven biển lộng gió Sintra, Bồ Đào Nha; kế đến là hội nghị Jackson Hole vào cuối tháng 8 tại vùng núi Rocky Mountains, Wyoming, Mỹ. Năm nay, dù gió ở Sintra thổi mạnh không ngừng, các cuộc thảo luận vẫn diễn ra một cách điềm tĩnh, tập trung và sâu sắc – một phép ẩn dụ phù hợp cho tâm thế của các ngân hàng trung ương hiện nay.
Cập nhật thuế quan: Đòn thuế của Trump giáng vào Nhật Bản và Hàn Quốc

Cập nhật thuế quan: Đòn thuế của Trump giáng vào Nhật Bản và Hàn Quốc

Tổng thống Trump đã bắt đầu gửi thông báo tới các đối tác thương mại chính về mức thuế mới mà ông dự định áp dụng đối với hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ. Hai quốc gia đầu tiên nhận thông báo là Nhật Bản và Hàn Quốc, cả hai sẽ phải đối mặt với mức thuế 25%, tăng từ mức 10% hiện tại – một đòn giáng mạnh vào hy vọng rằng Trump sẽ giảm căng thẳng thương mại và tránh leo thang cuộc chiến thuế quan.
Mở cửa thị trường châu Á: Các nhà giao dịch có xu hướng đặt cược vào một biến thể của chiến lược "TACO"

Mở cửa thị trường châu Á: Các nhà giao dịch có xu hướng đặt cược vào một biến thể của chiến lược "TACO"

Tuần này, thị trường toàn cầu di chuyển như đoàn xe không kính chẳng có đèn pha, và mỗi nhà giao dịch đều hy vọng xe dẫn đầu không lao xuống vực. Với thời hạn áp thuế ngày 9/7 đang tới gần, thị trường hiện giờ đang theo dõi Washington sát sao nhằm tìm kiếm bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy sự leo thang hoặc thoái lui. Con đường phía trước vẫn mơ hồ, nhưng địa hình thì đầy chông gai.
Forex Forecast - Diễn đàn dự báo tiền tệ