Tuy nhiên, trái ngược với tình trạng ảm đạm của khu vực sản xuất, lĩnh vực dịch vụ lại ghi nhận mức tăng trưởng niềm tin kinh doanh ấn tượng, đạt đỉnh kể từ năm 1991. Động lực chính đến từ lợi nhuận bùng nổ của ngành du lịch quốc tế và khả năng chuyển chi phí tăng vào giá bán.

Dù vậy, triển vọng trong ba tháng tới vẫn đầy thách thức khi các doanh nghiệp cả trong và ngoài ngành sản xuất đều dự báo điều kiện kinh doanh sẽ chững lại hoặc xấu đi do nhu cầu toàn cầu yếu, chi phí sản xuất gia tăng và nguy cơ từ chính sách thuế quan của Mỹ.

Khảo sát Tankan được thực hiện trước khi Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố kế hoạch áp thuế lên ô tô nhập khẩu, cho thấy sự bất ổn từ các chính sách thương mại Mỹ đang gây lo ngại nhưng chưa tác động trực tiếp đến lợi nhuận doanh nghiệp Nhật Bản.

"Doanh nghiệp chưa hoàn toàn tính toán được tác động của thuế quan Mỹ, điều này gây ra tâm lý cảnh giác nhưng chưa trực tiếp ảnh hưởng đến lợi nhuận," Kazutaka Maeda, chuyên gia kinh tế tại Viện Nghiên cứu Meiji Yasuda, nhận định.

Mặc dù vậy, các doanh nghiệp vẫn duy trì mức tăng lương ổn định và khảo sát Tankan không tạo ra bất ngờ lớn, khiến BoJ có khả năng duy trì lộ trình tăng lãi suất một cách thận trọng.

Chỉ số đo lường tâm lý kinh doanh của các doanh nghiệp sản xuất lớn đạt mức +12 trong tháng 3, giảm so với mức +14 hồi tháng 12 và phù hợp với dự báo trung bình của thị trường. Đây là lần giảm đầu tiên sau bốn quý và là mức thấp nhất kể từ tháng 3/2024.

Tình trạng sụt giảm chủ yếu đến từ các ngành thép và máy móc – hai lĩnh vực chịu ảnh hưởng nặng nề bởi nhu cầu nước ngoài yếu, chi phí nguyên liệu đầu vào gia tăng và những bất ổn liên quan đến chính sách thuế quan của Mỹ.

Tuy nhiên, báo cáo cũng chỉ ra một số điểm sáng. Đầu tư vào tài sản cố định vẫn duy trì tốt, trong khi các doanh nghiệp có thể chuyển một phần chi phí gia tăng vào giá bán, giúp hỗ trợ lợi nhuận.

Đáng chú ý, lĩnh vực dịch vụ chứng kiến sự bùng nổ mạnh mẽ. Chỉ số tâm lý của các doanh nghiệp phi sản xuất tăng lên mức +35, cao nhất kể từ năm 1991 – thời kỳ nền kinh tế Nhật Bản trải qua bong bóng tài sản. Mức này cao hơn so với +33 của tháng 12 và vượt kỳ vọng của thị trường.

Động lực chính đến từ ngành du lịch, khi Nhật Bản tiếp tục hưởng lợi từ làn sóng khách quốc tế tăng vọt. Việc các doanh nghiệp thành công trong việc chuyển chi phí vào giá bán cũng giúp cải thiện biên lợi nhuận đáng kể.

Các doanh nghiệp lớn dự kiến sẽ tăng chi tiêu vốn lên 3.1% trong năm tài chính hiện tại (kết thúc vào tháng 3/2026), vượt mức dự báo thị trường là 2.9%.

Một trong những điểm đáng chú ý trong khảo sát Tankan lần này là kỳ vọng lạm phát gia tăng. Ngày càng nhiều doanh nghiệp ghi nhận giá đầu ra tăng, trong khi họ dự báo lạm phát trung bình sẽ đạt 2.4% trong ba năm tới – mức cao nhất kể từ khi BoJ thực hiện khảo sát này.

Điều này cho thấy áp lực giá cả đang gia tăng mạnh mẽ, làm dấy lên kỳ vọng rằng BoJ có thể tiếp tục nâng lãi suất trong thời gian tới.

"Theo khảo sát Tankan, nền kinh tế Nhật Bản đang có dấu hiệu nóng lên, với áp lực giá cả ngày càng mạnh mẽ," Marcel Thieliant, trưởng bộ phận nghiên cứu khu vực châu Á - Thái Bình Dương tại Capital Economics, nhận định.

"Với lạm phát có khả năng vượt qua dự báo của BoJ và áp lực giá cả duy trì ở mức cao, chúng tôi tin rằng có cơ sở vững chắc để BOJ nâng lãi suất trong cuộc họp tiếp theo vào tháng 5," ông nói thêm.

Khảo sát Tankan sẽ là một trong những dữ liệu quan trọng mà BoJ xem xét trong cuộc họp chính sách tiền tệ vào ngày 1/5, thời điểm ngân hàng trung ương này cũng công bố các dự báo tăng trưởng và lạm phát cập nhật.

BoJ đã chính thức chấm dứt chính sách kích thích kinh tế kéo dài hơn một thập kỷ vào năm ngoái và đã nâng lãi suất lên 0.5% vào tháng 1, dựa trên quan điểm rằng nền kinh tế Nhật Bản đang tiến gần đến mục tiêu lạm phát bền vững.

Thống đốc BoJ Kazuo Ueda đã nhấn mạnh rằng ngân hàng trung ương sẵn sàng tiếp tục tăng lãi suất nếu xu hướng tăng lương duy trì, hỗ trợ tiêu dùng và giúp doanh nghiệp có khả năng điều chỉnh giá bán.

Tuy nhiên, BoJ hiện đang rơi vào thế tiến thoái lưỡng nan. Giá thực phẩm liên tục tăng đã khiến lạm phát duy trì trên mức mục tiêu 2% trong gần ba năm qua. Điều này, cùng với triển vọng tăng lương bền vững, củng cố lập luận cho việc tiếp tục thắt chặt chính sách tiền tệ.

Nhưng ngược lại, chính sách thuế quan của Tổng thống Trump đang đặt ra nguy cơ suy giảm đối với nền kinh tế Nhật Bản, vốn vẫn đang trong giai đoạn phục hồi mong manh. Nếu xuất khẩu sụt giảm mạnh do thuế quan, điều đó có thể làm giảm tốc độ tăng trưởng, buộc BoJ phải cân nhắc chậm lại tiến trình tăng lãi suất.

Một cuộc khảo sát của Reuters gần đây cho thấy phần lớn chuyên gia kinh tế dự báo BoJ sẽ tăng lãi suất vào quý III/2025, với khả năng cao nhất là vào tháng 7.

Chỉ số Tankan được tính toán bằng cách lấy số lượng doanh nghiệp đánh giá điều kiện kinh doanh là "tốt" trừ đi số lượng doanh nghiệp đánh giá là "xấu". Một giá trị dương cho thấy số lượng doanh nghiệp lạc quan nhiều hơn số bi quan.

Với áp lực lạm phát gia tăng, nhưng đồng thời phải đối mặt với rủi ro suy giảm tăng trưởng từ các yếu tố bên ngoài, BoJ sẽ phải cân nhắc kỹ lưỡng trước khi đưa ra quyết định chính sách tiếp theo.