Chủ tịch Tập Cận Bình đã bày tỏ rõ ràng rằng ông không ưa giới ngân hàng (bankers) và nghi ngờ về giá trị mà họ mang lại cho xã hội. Cơ quan chống tham nhũng quyền lực của ông đang tiến hành các cuộc thanh tra mới đối với các ngân hàng lớn nhất và các cơ quan quản lý tài chính, chỉ 3 năm sau đợt thanh tra trước đó. Các mức trần lương và điều khoản thu hồi tiền thưởng nghiêm ngặt hơn đang được xây dựng tại các tổ chức quốc doanh. Luật pháp mới về quản lý mọi khía cạnh của tài chính, từ quyền cổ đông đến mức độ rủi ro của các công ty bảo hiểm, đang được soạn thảo.

Một số động thái này chắc chắn mang tính dân túy (populist). Khi nền kinh tế chậm lại, lối sống xa hoa của những chuyên gia tài chính có thu nhập cao có thể gây ra sự bất mãn trong công chúng. Nhưng nhìn từ góc độ của Tập Cận Bình, kinh nghiệm của ông với ngành tài chính không hoàn toàn tích cực. Khoảng cách thu nhập giữa quản lý cấp cao và nhân viên, cũng như vai trò của tài chính trong việc làm trầm trọng thêm bất bình đẳng giàu nghèo là những vấn đề đáng lo ngại.

Các nhà quản lý quỹ tương hỗ cấp cao được trả lương hậu hĩnh nhờ khả năng gây quỹ, có lẽ vì thành tích của họ có thể thu hút nhà đầu tư mới. Nhưng nếu họ chỉ tình cờ gặp may mắn thì sao? Giá trị thực của một nhà quản lý đáng giá bao nhiêu?

Năm ngoái, các quỹ định lượng bùng nổ, vượt trội so với thị trường với mức tăng trung bình 6.4%. Mức thù lao kếch xù của họ được phô bày rõ ràng khi người sáng lập một công ty đầu tư hàng đầu mua một biệt thự ở Thượng Hải với giá 39 triệu USD. Rồi đến tháng Hai năm nay đã xảy ra cơn địa chấn quỹ định lượng, khi nhiều quỹ tên tuổi gánh chịu tổn thất nặng nề và kích hoạt một đợt bán tháo lan rộng trên thị trường.

Nhiều quỹ đã đầu tư quá mức vào cổ phiếu vốn hóa nhỏ có khối lượng giao dịch thấpCái gọi là "đội cứu hỏa", một nhóm các nhà đầu tư tổ chức bí mật được thành lập giữa năm 2015, đã phải bơm ước tính 57 tỷ USD để bình ổn thị trường chứng khoán. Có lẽ Chủ tịch Tập Cận Bình đã không có một kỳ nghỉ Tết Nguyên đán yên bình năm đó.

Chủ tịch Tập Cận Bình có thể cũng lo ngại rằng công chúng đang trở nên kém khoan dung hơn khi ngành quản lý tài sản tư nhân phát triển mạnh mẽ làm cho hệ thống kinh tế trở nên bất công hơn. Một cuộc khảo sát học thuật thú vị cho thấy hai thập kỷ trước, người dân chấp nhận sự bất bình đẳng gia tăng vì họ cho rằng khả năng và học vấn là những lý do hàng đầu để trở nên giàu có - điều đó là công bằng và hợp lý. Ngày nay, có mối quan hệ tốt và lớn lên trong gia đình giàu có được coi là những yếu tố quan trọng nhất.

Mối quan ngại này trở nên rõ ràng sau khi chính Tập Cận Bình đã hủy bỏ thương vụ IPO 34 tỷ USD của Ant Group vào cuối năm 2020. Kể từ đó, đã có nhiều câu hỏi về đặc quyền và cơ hội tiếp cận, và tại sao chỉ một số người được đầu tư sớm vào các "kỳ lân" có giá trị mà việc niêm yết công khai sẽ biến họ thành tỷ phú trong chớp mắt.

Ví dụ, một cặp vợ chồng, một doanh nhân và vợ là nữ diễn viên nổi tiếng, đã đầu tư vào dự án phim của Jack Ma - nhà sáng lập Ant bằng các khoản vay từ Credit Suisse cũng như từ một ông trùm ngân hàng hiện đang ngồi tù. Họ đã bán đi cổ phiếu và thu về 75 triệu USD chỉ trong vòng 4 tháng vào năm 2015. Gia đình này cũng mua được cổ phiếu Ant từ sớm năm 2016 thông qua các quỹ đầu tư tư nhân ít được biết đến. Nói cách khác, các ngân hàng tư nhân và các khoản vay lãi suất thấp của họ là "gia vị thần kỳ" biến hàng triệu USD thành hàng tỷ USD.

Một số chính sách của Tập Cận Bình, chẳng hạn như áp đặt mức trần lương trước thuế 400,000 USD, đã gây nhiều nghi ngờ và được cho là xuất phát từ chiến dịch "thịnh vượng chung" của ông. Tuy nhiên, thẳng thắn mà nói, ông có thể tìm thấy nhiều người đồng tình ở phương Tây.

Chẳng hạn, chính phủ Thụy Sĩ đang có cuộc đụng độ công khai với các lãnh đạo cấp cao của UBS Group AG về nhiều vấn đề, từ yêu cầu vốn chặt chẽ hơn đến lương thưởng của các nhà băng. Bình luận về gói thù lao 15.9 triệu USD của Giám đốc điều hành Sergio Ermotti, Bộ trưởng Tài chính Karin Keller-Sutter nói rằng bà không thể hiểu nổi một số con số như vậy, và phải mất 30 năm bà mới kiếm được số tiền tương tự. Quy định vốn chặt chẽ hơn có thể khiến UBS, công ty đã mua lại đối thủ Credit Suisse, tốn từ 15 đến 25 tỷ USD, và gần như chắc chắn sẽ dẫn đến việc giảm thù lao cho ban lãnh đạo.

Tâm lý chung là như nhau - chỉ khác biệt ở hệ thống chính trị. Tập Cận Bình quyết liệt và cứng rắn hơn vì ông có thể làm được. Ông đang cố gắng giải quyết các vấn đề xã hội nhạy cảm trước khi chúng vượt tầm kiểm soát.