Hãy tưởng tượng một học sinh cấp hai cảm thấy khó khăn thế nào khi bị kiểm tra về logarit. Đó chính là cách mà nhiều nhà đầu tư cổ phiếu nhìn nhận nếu bạn hỏi họ về rủi ro tiền tệ. Không phải là vì câu hỏi này mới lạ: bất kỳ khách hàng nào cũng có thể nhận ra rằng giá cổ phiếu của một công ty ở nước ngoài hoặc một công ty kinh doanh xuyên biên giới phải phụ thuộc vào tỷ giá hối đoái (FX). Mà là vì câu hỏi này dễ đặt ra nhưng lại khó trả lời đến phát điên. Dự báo thu nhập vốn đã là một nỗi đau. Nó trở nên tồi tệ hơn nhiều khi nhiệm vụ là đưa ra dự báo cho từng công ty trong danh mục đầu tư, trước khi chia chi phí và doanh thu theo khoảng một chục loại tiền tệ, rồi sau đó bù trừ tất cả vào các thỏa thuận phòng ngừa rủi ro được thực hiện cách đây nhiều năm bởi một thủ quỹ hiện đã nghỉ hưu. Không có gì ngạc nhiên khi những phân tích như vậy thường bị xếp vào loại "quá khó".

Đã đến lúc phải tìm hiểu lại. Trong những tuần gần đây, việc các nhà đầu tư tìm hiểu xem những thay đổi bất ngờ về tỷ giá hối đoái có thể ảnh hưởng đến danh mục đầu tư của họ như thế nào đã trở nên cấp thiết một cách bất thường, một phần là do một số đợt biến động giá bất ngờ như vậy đã diễn ra. Cùng với kế hoạch chi tiêu quốc phòng của châu Âu, đồng euro đã tăng vọt so với một rổ các đồng tiền tương đương. Thái độ diều hâu mới đây của Ngân hàng Nhật Bản đã khiến đà tăng giá của đồng yên trở nên thuyết phục hơn so với nhiều năm qua. Trong khi đó, sự lo lắng về tương lai của vai trò toàn cầu của đồng đô la đã làm xói mòn giá trị của đồng tiền này - với sự sụt giảm thường xảy ra khi giá cổ phiếu của Mỹ cũng giảm. Điều này đã phá vỡ tập tính phòng thủ lâu đời của nó đối với các nhà đầu tư quốc tế, những người từng nghĩ rằng đồng đô la sẽ mạnh lên khi có rắc rối, bù đắp cho khoản lỗ từ cổ phiếu.

Đồng thời, mức độ phức tạp của rủi ro tỷ giá hối đoái của một số cổ phiếu phổ biến đang gia tăng. Các công ty lớn của Mỹ thống trị danh mục đầu tư của các nhà đầu tư toàn cầu - và họ đang chọn phát hành nợ được tính bằng euro thay vì đô la. Theo Bloomberg, một công ty dữ liệu, trong năm nay, những gã khổng lồ như Alphabet và Pfizer đã bán trái phiếu trị giá 83 tỷ euro (tương đương 94 tỷ đô la) tại châu Âu, một kỷ lục mới. Những giao dịch "Yankee ngược" này được định giá bằng cách sử dụng lợi suất tương đối thấp của trái phiếu chính phủ châu Âu làm cơ sở, dẫn đến nợ rẻ hơn. Chúng khai thác một nguồn tài trợ ít có khả năng cạn kiệt nếu thị trường trái phiếu kho bạc mới biến động gần đây lại rung chuyển, và do đó có vẻ như vẫn được ưa chuộng.

Tuy nhiên, đối với các nhà đầu tư cổ phiếu, việc vay nợ nước ngoài này là một câu đố. Cụ thể, nó làm tăng hay giảm rủi ro tiền tệ của cổ phiếu? Nó chắc chắn làm giảm mối tương quan phòng ngừa rủi ro cũ giữa cổ phiếu Mỹ và tỷ giá hối đoái, vì đồng bạc xanh yếu hơn làm tăng giá trị bằng đô la của nợ euro, kéo giá cổ phiếu xuống. Nếu người vay cũng có chi phí chi ròng bằng euro, tác động này sẽ còn lớn hơn nữa. Ngược lại, nếu có doanh thu euro ròng, trước đây họ đã phải chịu rủi ro do đồng euro yếu hơn và khoản nợ euro mới sẽ bù đắp cho rủi ro này. Cách duy nhất để biết chắc chắn là đào sâu vào các tài khoản của công ty.

Ngay cả sau khi làm như vậy, việc phòng ngừa rủi ro FX của cổ phiếu có thể là một cơn ác mộng. Trên thực tế, điều này thật đáng ngạc nhiên, vì không thiếu các hợp đồng phái sinh cung cấp các khoản thanh toán thay đổi tùy thuộc vào một số tỷ giá hối đoái cơ bản có thể hỗ trợ. Vấn đề là không có hợp đồng nào trong số chúng hoạt động hiệu quả khi được ghép nối với cổ phiếu.

Hợp đồng kỳ hạn khóa tỷ giá hối đoái cho một lượng tiền tệ nhất định trong tương lai. Nhưng vì không chắc chắn cổ phiếu sẽ được bán với giá bao nhiêu khi cuối cùng được bán ra, nên chúng chỉ có thể được sử dụng với sự tự tin cao để phòng ngừa chi phí ban đầu, chứ không phải phần lợi nhuận hoặc thua lỗ. Các quyền chọn có thể đặt ra giới hạn tối đa cho các khoản lỗ phát sinh từ các biến động FX trong một khoảng thời gian cụ thể. Nhưng chi phí của chúng tăng lên khi khoảng thời gian đó kéo dài và việc mua chúng nhiều lần chắc chắn sẽ làm xói mòn lợi nhuận. Các hợp đồng kỳ lạ tồn tại chủ yếu để làm giàu cho những người bán chúng.

Gần đây, các điều khoản của các hợp đồng này cũng trở nên tồi tệ hơn. Giá của hợp đồng kỳ hạn có lợi cho những người bán các loại tiền tệ có lợi suất thấp trong tương lai, vì nhà giao dịch ở phía bên kia có thể giữ một loại tiền tệ có lợi suất cao trong thời gian chờ đợi và bỏ túi phần lãi suất tăng thêm. Trong nhiều năm, điều đó cho phép các nhà đầu tư Mỹ và châu Âu phòng ngừa rủi ro đồng yên từ cổ phiếu Nhật Bản ở mức tỷ giá hối đoái tốt hơn so với tỷ giá hối đoái hiện hành. Bây giờ lợi suất của Nhật Bản đã tăng mạnh, phần lớn phần bù bảo hiểm đó đã biến mất. Trong khi đó, sự biến động lớn hơn trên các thị trường tiền tệ đã khiến tất cả các hợp đồng bảo hiểm trở nên đắt đỏ hơn. Các nhà đầu tư cổ phiếu ngày nay không thể bỏ qua việc tính toán mức rủi ro ngoại hối mà họ đang phải chịu. Nhưng điều đó không có nghĩa là họ có thể làm được gì nhiều để giảm thiểu rủi ro.