Không chỉ dừng lại ở những con số khổng lồ, cuộc chiến thương mại này có thể đẩy giá cả hàng hóa tại Mỹ lên mức chưa từng có, bóp nghẹt thương mại quốc tế và làm lung lay nền tảng của hệ thống kinh tế toàn cầu. Đây là kết luận được đưa ra trong một nghiên cứu mô phỏng của các nhà kinh tế tại Đại học Aston (Anh), phân tích tác động của vòng xoáy trả đũa thương mại nếu các quốc gia khác đáp trả quyết liệt.

Dù vẫn chưa rõ chính xác mức thuế “có đi có lại” mà ông Trump dự định áp dụng trong ngày mà ông gọi là “Liberation Day” (Ngày Giải phóng), các chuyên gia nhận định rằng động thái này có thể châm ngòi cho một cuộc chiến thương mại toàn cầu với những tác động sâu rộng.

Mô hình nghiên cứu tại Aston University đã xây dựng sáu kịch bản leo thang khác nhau, sử dụng dữ liệu thương mại song phương của 132 quốc gia trong năm 2023. Ban đầu, căng thẳng thương mại có thể chỉ giới hạn ở khu vực Bắc Mỹ giữa Mỹ, Canada và Mexico, nhưng sau đó lan rộng sang châu Âu và các khu vực khác trên thế giới.

Theo nghiên cứu, mặc dù một số quốc gia có thể hưởng lợi từ hiệu ứng “chuyển hướng thương mại” (trade diversion) khi các doanh nghiệp tìm cách né thuế bằng cách điều chỉnh chuỗi cung ứng, nhưng trên tổng thể, hậu quả vẫn nghiêng về hướng tiêu cực khi cuộc chiến thuế quan leo thang.

Giáo sư Jun Du, chuyên gia kinh tế tại Đại học Aston, cảnh báo rằng nếu các nước đồng loạt áp thuế trả đũa 25% lên hàng hóa của nhau, tác động tiêu cực có thể tương tự cuộc chiến thương mại năm 1930 với Đạo luật Thuế quan Smoot-Hawley – yếu tố đã góp phần làm trầm trọng thêm cuộc Đại suy thoái.

“Những phát hiện này phản ánh rõ bài học từ lịch sử, cho thấy chủ nghĩa bảo hộ không chỉ làm xói mòn năng lực cạnh tranh mà còn phá vỡ chuỗi cung ứng và đẩy chi phí tiêu dùng lên cao. Cuộc chiến thuế quan có thể nhanh chóng biến thành một vòng xoáy tàn phá nền kinh tế toàn cầu,” bà nhận định.

Trong kịch bản mà cuộc chiến thương mại chỉ giới hạn trong phạm vi Bắc Mỹ và Trung Quốc – với mỗi bên áp thuế 25% lên hàng hóa nhập khẩu của nhau – thương mại giữa các nước này sẽ sụt giảm hơn 30%. Hệ quả là giá cả tăng cao, trong khi thu nhập thực tế của người dân suy giảm.

Dù nền kinh tế Mỹ chịu tổn thất, Mexico và Canada sẽ bị ảnh hưởng nặng nề hơn do mức độ phụ thuộc cao hơn vào thương mại với Mỹ. Cụ thể, nghiên cứu dự báo phúc lợi kinh tế của Mỹ (được đo lường bằng GDP bình quân đầu người thực tế) sẽ giảm 1.1%, trong khi con số này tại Mexico và Canada lần lượt là 5% và 7%. Các tác động tiêu cực có thể kéo dài từ 5 đến 10 năm, gây áp lực lớn lên kinh tế khu vực.

Nếu chiến tranh thương mại leo thang thành một cuộc đối đầu toàn cầu, trong đó các nền kinh tế lớn như Liên minh châu Âu (EU), Trung Quốc và các quốc gia châu Á đồng loạt áp thuế trả đũa tương đương, Mỹ sẽ là quốc gia chịu tác động lạm phát nghiêm trọng nhất.

Nghiên cứu cho thấy, trong kịch bản này, xuất khẩu của Mỹ sẽ giảm hơn 43%, gây gián đoạn chuỗi cung ứng và làm suy yếu khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp nước này trên thị trường quốc tế. Điều này đặc biệt nghiêm trọng với các ngành sản xuất có độ nhạy cảm cao với thuế quan như công nghệ, ô tô và hàng tiêu dùng.

Tác động lạm phát toàn cầu trong kịch bản chiến tranh thương mại toàn diện do Mỹ khởi xướng

Bên cạnh Mỹ, một số nền kinh tế khác cũng được dự báo sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề. Ireland là một ví dụ điển hình. Trong một cuộc chiến thương mại giới hạn giữa Mỹ, Canada và Mexico, Ireland có thể được hưởng lợi từ hiệu ứng chuyển hướng thương mại, khi các dòng chảy thương mại bị điều chỉnh. Tuy nhiên, nếu cuộc chiến lan rộng sang EU, xuất khẩu của Ireland có thể giảm tới 6.6%, trong khi nhập khẩu giảm gần 13%.

Theo Giáo sư Du, nền kinh tế Ireland có cấu trúc thương mại kém đa dạng hơn so với các nước lớn như Đức hay Pháp. Điều này khiến Ireland dễ bị tổn thương trước các cú sốc từ những thay đổi trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Tương tự, Hàn Quốc – một trong những nền kinh tế phụ thuộc lớn vào xuất khẩu, đặc biệt là ô tô và linh kiện điện tử – cũng sẽ chịu tổn thất đáng kể nếu thị trường Mỹ bị thu hẹp do chính sách thuế quan bảo hộ.

Một điểm đáng chú ý khác trong nghiên cứu là tác động đối với Anh, quốc gia đã rời khỏi Liên minh châu Âu. Theo các nhà phân tích, việc không còn bị ràng buộc bởi các chính sách thương mại chung của EU có thể giúp Anh linh hoạt hơn trong việc đàm phán các thỏa thuận thương mại riêng lẻ. Tuy nhiên, việc theo đuổi một chính sách thương mại độc lập cũng có thể gây ra căng thẳng với Brussels, ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng tích hợp giữa EU và Anh – đặc biệt trong các ngành như tài chính, ô tô và hàng không vũ trụ.

Nghiên cứu của Đại học Aston nhấn mạnh một thực tế: không một nền kinh tế nào có thể tránh khỏi tác động của một cuộc chiến thương mại quy mô lớn. Dù Mỹ khởi xướng chính sách thuế quan nhằm bảo vệ nền kinh tế trong nước, vòng xoáy trả đũa sẽ làm suy yếu hợp tác thương mại quốc tế, phá vỡ chuỗi cung ứng và đẩy kinh tế toàn cầu vào trạng thái bất ổn kéo dài.

“Lịch sử đã chứng minh rằng chiến tranh thương mại không có người chiến thắng. Những căng thẳng thương mại giữa các nền kinh tế lớn chỉ khiến chi phí sản xuất và giá cả hàng hóa gia tăng, cuối cùng đặt gánh nặng lên vai người tiêu dùng và doanh nghiệp trên toàn cầu,” Giáo sư Du kết luận.

Trong bối cảnh chính trị và kinh tế thế giới ngày càng biến động, các nhà hoạch định chính sách cần nhìn nhận rõ ràng những hậu quả tiềm ẩn của các biện pháp bảo hộ, tránh lặp lại những sai lầm của quá khứ.