Châu Âu nên ứng phó thế nào trước sự suy giảm vai trò của đồng USD?

Châu Âu nên ứng phó thế nào trước sự suy giảm vai trò của đồng USD?

Trà Giang

Trà Giang

Junior Editor

14:01 07/05/2025

Việc chính quyền Trump từng liên tục đưa ra các chính sách ngoại giao và thương mại khó đoán đã làm dấy lên những nghi ngờ sâu sắc về tính bền vững dài hạn của vai trò thống trị toàn cầu của đồng USD.

Trong bối cảnh đó, đồng euro — đồng tiền có tỷ trọng giao dịch lớn thứ hai thế giới — ngày càng được kỳ vọng sẽ đóng vai trò thay thế một phần cho đồng bạc xanh. Sự dịch chuyển này nếu diễn ra thành công sẽ mang đến cho châu Âu không chỉ lợi ích kinh tế to lớn mà còn là vị thế chiến lược trong trật tự tiền tệ toàn cầu mới. Tuy nhiên, cái giá phải trả cho vai trò ấy là không nhỏ, và những rủi ro đi kèm cần được chuẩn bị một cách nghiêm túc và có hệ thống.

Một trong những nhầm lẫn phổ biến hiện nay là đánh đồng giữa vai trò quốc tế của đồng đô la với sức mạnh tỷ giá của nó. Đây là hai hiện tượng hoàn toàn khác biệt. Kể từ sau Thế chiến II, đồng USD đã giữ vai trò là đồng tiền dự trữ toàn cầu chủ yếu, nhưng tỷ giá của nó lại biến động mạnh kể từ khi hệ thống tỷ giá thả nổi ra đời vào năm 1973. Do đó, việc đồng USD mạnh hay yếu không phản ánh sự ổn định hay suy yếu của vị thế quốc tế của đồng tiền này. Một hiểu lầm phổ biến khác là cho rằng để duy trì vai trò tiền tệ toàn cầu, Mỹ buộc phải chấp nhận thâm hụt tài khoản vãng lai triền miên. Thực tế không đơn giản như vậy.

Điểm mấu chốt là thanh khoản toàn cầu bằng đồng USD không hoàn toàn phụ thuộc vào dòng chảy thương mại hay cán cân tài khoản vãng lai, mà đến từ quy mô khổng lồ của hệ thống tài chính Mỹ — đặc biệt là khối lượng khổng lồ các trái phiếu Kho bạc và tài sản tài chính an toàn bằng đô la được nắm giữ khắp thế giới. Khi các ngân hàng trung ương và nhà đầu tư toàn cầu mua vào trái phiếu Kho bạc Mỹ, chúng được ghi nhận như là các khoản nợ nước ngoài gộp của Mỹ. Tuy nhiên, những khoản nợ này không nhất thiết tạo ra dòng chảy tài chính ròng — yếu tố chính trong việc tính toán thâm hụt tài khoản vãng lai.

Để minh họa rõ hơn: nếu các định chế nước ngoài mua trái phiếu Mỹ, đồng thời các nhà đầu tư Mỹ tăng đầu tư vào cổ phiếu nước ngoài hoặc thực hiện đầu tư trực tiếp ra nước ngoài, cán cân tài khoản vãng lai có thể vẫn cân bằng hoặc thậm chí thặng dư. Ngoài ra, sự tồn tại của thị trường Eurodollar — các khoản vay và chứng khoán bằng đồng đô la nhưng do các tổ chức ngoài nước Mỹ phát hành — càng tạo ra một tầng bổ sung cho thanh khoản toàn cầu bằng đô la, hoàn toàn tách biệt với dòng tiền từ thương mại hay đầu tư giữa Mỹ và phần còn lại của thế giới.

Trên thực tế, vai trò của Mỹ trong hệ thống tài chính toàn cầu giống như một “ngân hàng trung ương toàn cầu” — nơi phát hành tài sản an toàn (như trái phiếu chính phủ) để đổi lấy các tài sản rủi ro từ các quốc gia khác. Cấu trúc này tạo ra một hình thức “thuế quyền lực” toàn cầu mà Mỹ thu về dưới dạng “đặc quyền thái quá” (exorbitant privilege). Theo ước tính, lợi suất ròng thực tế trên vị thế tài sản nước ngoài ròng của Mỹ đạt trung bình khoảng 1,5 điểm phần trăm mỗi năm kể từ thập niên 1950. Đây là mức chênh lệch cực kỳ có lợi giúp Mỹ duy trì trạng thái nợ nước ngoài mà không gặp bất kỳ áp lực thanh khoản nào.

Không chỉ là công cụ đầu tư an toàn, trái phiếu Kho bạc Mỹ còn mang lại một lợi thế đặc biệt gọi là “convenience yield” — tức là nhà đầu tư toàn cầu sẵn sàng chấp nhận mức lợi suất thấp hơn vì đổi lại họ được nắm giữ một loại tài sản có tính thanh khoản cao và độ an toàn gần như tuyệt đối. Trong những thời điểm thế giới rơi vào khủng hoảng — từ khủng hoảng tài chính, chiến tranh cho đến bất ổn địa chính trị — dòng tiền toàn cầu thường đổ dồn vào trái phiếu Mỹ như một nơi trú ẩn an toàn. Điều này làm lãi suất trái phiếu giảm xuống, từ đó giúp chính phủ Mỹ có thể vay tiền với chi phí rẻ hơn. Cơ chế này cũng mang tính “tự củng cố”: khi nhà đầu tư tin rằng người khác cũng sẽ đổ xô mua tài sản bằng đô la để phòng ngừa rủi ro, họ càng có lý do để hành động tương tự, tạo thành một vòng xoáy kỳ vọng thúc đẩy dòng tiền tiếp tục chảy về Mỹ.

Đối với các ngân hàng trung ương, đây là cơ chế cực kỳ quan trọng. Khi đồng đô la tăng giá và lợi suất trái phiếu Mỹ giảm trong khủng hoảng, giá trị dự trữ ngoại hối của các quốc gia nắm giữ tài sản bằng đô la tăng lên — trở thành “vũ khí” giúp họ bảo vệ đồng nội tệ hoặc giải cứu hệ thống ngân hàng nếu cần thiết. Đây chính là sức mạnh mà đồng tiền quốc tế mang lại.

Nhưng “đặc quyền thái quá” ấy đang dần mất đi tính bất biến. Cùng với sự suy giảm tương đối của sức mạnh kinh tế Mỹ, cả lợi thế về lợi suất ròng lẫn vai trò an toàn của trái phiếu Mỹ đều đang bị bào mòn. Và trong bối cảnh đó, đồng euro nổi lên như một lựa chọn thay thế khả dĩ duy nhất. Nếu châu Âu có thể nâng tầm vai trò quốc tế của đồng euro, khu vực này không chỉ cắt giảm chi phí tài chính cho chính phủ và doanh nghiệp, mà còn có thể thu về phần nào những lợi ích mà Mỹ đang được hưởng: từ nguồn vốn giá rẻ, lợi suất ròng dương đến khả năng ứng phó với khủng hoảng tốt hơn.

Tuy nhiên, để hiện thực hóa tiềm năng này, châu Âu cần cải tổ sâu rộng hệ thống tài chính nội khối. Trong tương lai, “thỏa thuận hoán đổi đô la” mà Cục Dự trữ Liên bang Mỹ đang cung cấp cho các ngân hàng trung ương thế giới có thể không còn là điều đương nhiên khi xảy ra khủng hoảng. Điều đó đồng nghĩa với việc châu Âu phải chủ động tích lũy dự trữ đô la nhiều hơn, xây dựng cơ chế phối hợp sâu hơn giữa các ngân hàng trung ương, và giảm thiểu rủi ro thanh khoản bằng đô la trong hệ thống ngân hàng. Ngoài ra, cần kiểm soát và giám sát tốt hơn các thị trường phái sinh ngoại hối — nơi có thể trở thành điểm nghẽn trong khủng hoảng — đồng thời phát triển một hệ thống thanh toán độc lập hoàn toàn với đồng đô la.

Châu Âu hiện vẫn phải đối mặt với những hạn chế mang tính cấu trúc: từ sự phân mảnh của thị trường vốn đến việc thiếu một liên minh tài khóa đầy đủ. Nhưng khu vực này cũng sở hữu nhiều lợi thế nền tảng: Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) là một thể chế có tính độc lập cao, hệ thống pháp lý và quản trị của EU được đánh giá rất vững chắc, và các công cụ vĩ mô thận trọng đang ngày càng được sử dụng linh hoạt để điều tiết dòng vốn.

Trong bối cảnh trật tự tiền tệ toàn cầu đang tái định hình, châu Âu không còn thời gian để do dự. Việc xây dựng một hệ thống tài chính nội khối vững mạnh, độc lập với đô la Mỹ không chỉ là điều kiện cần để giảm chi phí tài chính, mà còn là yêu cầu sống còn để bảo vệ chủ quyền tiền tệ và đảm bảo vai trò chiến lược dài hạn của đồng euro trên trường quốc tế.

Financial Times

Broker listing

Cùng chuyên mục

Thuế quan, công nghệ bứt phá và thị trường đặt cược vào sự rút lui, không phải sụp đổ

Thuế quan, công nghệ bứt phá và thị trường đặt cược vào sự rút lui, không phải sụp đổ

Thị trường tài chính tiếp tục bứt phá, bất chấp những cơn gió ngược từ chính trị, với động lực chính đến từ nhóm cổ phiếu công nghệ dẫn đầu. Nvidia là “viên ngọc sáng” trong làn sóng AI, vừa vượt mốc vốn hóa 4 nghìn tỷ USD, đẩy giá cổ phiếu bay cao, vượt lên trên những mối lo về căng thẳng thương mại và các phát biểu cứng rắn từ Tổng thống Mỹ. Trong khi đó, các biện pháp thuế quan mới từ Trump, từ đồng đến dược phẩm, thậm chí cả Brazil, vẫn tiếp tục được triển khai, nhưng dường như không để lại tác động rõ ràng đến thị trường.
Ngành ô tô Trung Quốc chịu áp lực kép: Dư cung, chiến tranh giá và căng thẳng tài chính

Ngành ô tô Trung Quốc chịu áp lực kép: Dư cung, chiến tranh giá và căng thẳng tài chính

Ngành ô tô Trung Quốc đang chịu sức ép lớn từ dư thừa công suất và cuộc chiến giá kéo dài, làm xói mòn biên lợi nhuận và kéo dài chu kỳ thanh toán cho nhà cung cấp. Dữ liệu từ 33 nhà sản xuất cho thấy các chỉ số tài chính chủ chốt đều suy giảm từ năm 2019 đến 2024. Trong khi một số công ty như BYD cải thiện được lợi nhuận, phần lớn doanh nghiệp trong ngành đối mặt với nợ tăng, tồn kho cao và áp lực thanh khoản. Chính phủ Trung Quốc đã cam kết kiểm soát cuộc đua giảm giá và thúc đẩy tái cấu trúc ngành một cách có trật tự.
Chứng khoán châu Á tăng nhẹ nhờ Nvidia và kỳ vọng Fed hạ lãi suất, thị trường phớt lờ chính sách thuế quan mới của Trump

Chứng khoán châu Á tăng nhẹ nhờ Nvidia và kỳ vọng Fed hạ lãi suất, thị trường phớt lờ chính sách thuế quan mới của Trump

Cổ phiếu châu Á tăng vào thứ Năm nhờ động lực từ Nvidia chạm mốc vốn hóa 4 nghìn tỷ USD và kỳ vọng Fed sẽ cắt giảm lãi suất trong năm nay. Trong khi đó, thị trường phản ứng thờ ơ với các mức thuế mới từ Tổng thống Trump, bao gồm thuế 50% đối với đồng và hàng xuất khẩu từ Brazil. Đồng USD suy yếu, giá dầu giảm nhẹ, còn Bitcoin tiếp tục dao động gần mức đỉnh lịch sử.
Thị trường chứng khoán vẫn "xanh" bất chấp sức ép từ thuế quan, NVIDIA vượt mốc 4.000 tỷ USD

Thị trường chứng khoán vẫn "xanh" bất chấp sức ép từ thuế quan, NVIDIA vượt mốc 4.000 tỷ USD

Trọng tâm của thị trường vẫn đặt vào triển vọng tăng trưởng, khi các ông lớn công nghệ tiếp tục kéo thị trường chứng khoán vượt qua làn khói mờ của bất ổn thương mại. Việc Nvidia bứt phá vượt ngưỡng vốn hóa 4,000 tỷ USD đã tiếp thêm sinh lực cho phe mua, ngay cả khi những tuyên bố cứng rắn mới nhất về thuế quan từ Tổng thống Trump đang đe dọa làm chao đảo tâm lý nhà đầu tư. Tựa như con tàu chủ lực dẫn đầu đoàn hạm, Nvidia tiến thẳng qua sóng gió đầu năm với cánh buồm căng gió—không phải nhờ cường điệu, mà nhờ nhu cầu thực sự, đơn hàng đã được khóa chặt và lực kéo không ngừng từ các khoản đầu tư vào hạ tầng AI.
OPEC+ bỏ dao mổ, cầm đinh ba: Trận chiến thị phần bắt đầu

OPEC+ bỏ dao mổ, cầm đinh ba: Trận chiến thị phần bắt đầu

Thị trường dầu mỏ vật chất đang biến thành một chiến trường khốc liệt, nơi kỷ luật cung cấp bị thay thế bởi cuộc đấu tranh giành thị phần không khoan nhượng. OPEC+ đã bỏ “dao mổ”—công cụ quản lý giá nhẹ nhàng—để cầm “đinh ba”, đâm thẳng vào thị phần bằng sức mạnh cung ứng. Đợt tăng sản lượng gần 550,000 thùng/ngày cho tháng 8 không chỉ đơn thuần là một điều chỉnh—mà là một tuyên bố chiến lược. Nhóm này được dự đoán sẽ đảo ngược toàn bộ mức cắt giảm 2.2 triệu thùng/ngày vào tháng 9, sớm hơn gần một năm so với kế hoạch ban đầu.
Chính sách tiền tệ toàn cầu: Thận trọng là lựa chọn chiến lược

Chính sách tiền tệ toàn cầu: Thận trọng là lựa chọn chiến lược

Mỗi năm, mùa hè đánh dấu thời điểm diễn ra hai hội nghị ngân hàng trung ương quan trọng, nơi các nhà hoạch định chính sách tiền tệ, học giả và đại diện khu vực tư nhân hội tụ để thảo luận các nghiên cứu mới và trao đổi quan điểm về triển vọng kinh tế toàn cầu. Đầu tiên là Diễn đàn ECB, tổ chức vào cuối tháng 6 tại thị trấn ven biển lộng gió Sintra, Bồ Đào Nha; kế đến là hội nghị Jackson Hole vào cuối tháng 8 tại vùng núi Rocky Mountains, Wyoming, Mỹ. Năm nay, dù gió ở Sintra thổi mạnh không ngừng, các cuộc thảo luận vẫn diễn ra một cách điềm tĩnh, tập trung và sâu sắc – một phép ẩn dụ phù hợp cho tâm thế của các ngân hàng trung ương hiện nay.
Forex Forecast - Diễn đàn dự báo tiền tệ