Việt Nam là một trong những nước hưởng lợi lớn nhất từ cuộc chiến thương mại của Tổng thống Mỹ Donald Trump trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông khi các nhà sản xuất chuyển dịch khỏi Trung Quốc. Apple, Intel và Nike là một trong số các công ty Mỹ phụ thuộc nhiều vào Việt Nam.

Do sự dịch chuyển sản xuất đó, thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ đã tăng vọt, vượt mốc 125 tỷ USD vào năm ngoái và xếp thứ ba sau Trung Quốc và Mexico. Chính quyền Trump đã áp đặt mức thuế 46% đối với Việt Nam vào tháng 4, sau đó tạm dừng mức thuế này chờ các cuộc đàm phán thương mại.

Phòng Thương mại Hoa Kỳ tại Hà Nội, với các thành viên bao gồm các công ty con tại Việt Nam của các nhà đầu tư lớn như Apple, cho rằng động thái này có thể đi ngược lại lợi ích chiến lược của Mỹ ở Đông Nam Á, nơi nước này đang nỗ lực đa dạng hóa khỏi Trung Quốc.

“Việt Nam đã nổi lên như một đối tác giá trị của Hoa Kỳ trong bối cảnh đa dạng hóa chuỗi cung ứng,” phòng thương mại cho biết trong một bức thư gửi tới các quan chức ở Mỹ và Việt Nam.  

Mặc dù bức thư không đề cập đến Trung Quốc, nhưng nó nói thêm: “Chúng tôi kêu gọi chính phủ Mỹ xem xét xu hướng thâm hụt này như bằng chứng cho thành công của Tổng thống Trump trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông trong việc đa dạng hóa chuỗi cung ứng ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Chúng tôi kêu gọi Mỹ tránh các biện pháp thuế quan trả đũa và theo ngành đối với kết quả hợp lý từ các mục tiêu chính sách của chính mình.”

Các mức thuế này là một “vấn đề then chốt” đối với các doanh nghiệp Mỹ tại Việt Nam vì các mức thuế cao hơn sẽ “ảnh hưởng tiêu cực đến các doanh nghiệp và khách hàng của các thành viên chúng tôi, cũng như mối quan hệ thương mại giữa hai nước chúng ta”, phòng thương mại cho biết.

Việt Nam rất quan trọng đối với chuỗi cung ứng của một số công ty Mỹ, chiếm một nửa sản lượng giày dép của Nike, hiện đang có kế hoạch tăng giá do thuế quan. Các nhà phân tích dự kiến Apple sẽ mua 2/3 số AirPods từ Việt Nam vào cuối năm nay.

Mức thuế 46% sẽ gây thiệt hại nặng nề cho nền kinh tế Việt Nam vì Mỹ chiếm gần một phần ba tổng kim ngạch xuất khẩu. Nó cũng sẽ ảnh hưởng đến các khoản đầu tư nước ngoài mới vào Việt Nam.

Việt Nam đã cam kết mua thêm các sản phẩm của Mỹ, bao gồm máy bay Boeing và khí tự nhiên hóa lỏng, đồng thời loại bỏ các rào cản phi thuế quan đối với các công ty Mỹ. Gần đây, nước này đã phê duyệt một dự án sân golf của Tổ chức Trump và đón tiếp Eric Trump để đàm phán về một Tháp Trump mới tại Thành phố Hồ Chí Minh — những động thái mà các nhà quan sát tin rằng sẽ giúp Việt Nam trong các cuộc đàm phán thương mại.

Nhưng một trong những điểm áp lực lớn nhất từ Mỹ là về cáo buộc chuyển tải hàng hóa Trung Quốc qua Việt Nam, quốc gia này trong những tuần gần đây đã cam kết tăng cường giám sát các hoạt động như vậy.

Trong một phiên điều trần tại Thượng viện tuần trước, Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick cho biết ngay cả khi Hà Nội loại bỏ tất cả các rào cản thuế quan và phi thuế quan đối với các sản phẩm của Mỹ, Washington sẽ không dỡ bỏ các loại thuế của riêng mình đối với Việt Nam vì nước này là một kênh trung chuyển hàng hóa Trung Quốc tìm cách tránh các mức thuế trừng phạt của Mỹ.

“Họ mua 90 tỷ USD từ Trung Quốc, sau đó họ đẩy giá lên và gửi cho chúng tôi,” Lutnick nói. “Họ chỉ là một con đường từ Trung Quốc đến chúng tôi.”

Các quan chức Việt Nam cho biết tuần trước họ đang phản ứng với “quyết tâm và thiện chí” đối với các vấn đề do Mỹ nêu ra trong các cuộc đàm phán thương mại.

Dữ liệu thương mại mới có thể tạo thêm áp lực lên Việt Nam. Thặng dư của Hà Nội với Washington đã tăng vọt lên mức cao thứ hai trong tháng 4, vượt qua Mexico, theo số liệu của Mỹ. Dữ liệu của Việt Nam cho thấy xuất khẩu tháng 5 của nước này sang Mỹ tiếp tục tăng.

Trong bức thư gửi hai chính phủ, Amcham kêu gọi hợp tác giữa các cơ quan hải quan ở Việt Nam và Mỹ để giải quyết việc chuyển tải hàng hóa bất hợp pháp — một ý tưởng mà những người quen thuộc với vấn đề này cho rằng đang được cả hai chính phủ xem xét.

Nó cũng kêu gọi Việt Nam đẩy nhanh việc mua các sản phẩm của Mỹ và giới thiệu các cải cách trong một số lĩnh vực. Phòng thương mại khuyến nghị “tự do hóa hoàn toàn” ngành điện của Việt Nam để thu hút đầu tư.

“Điều này sẽ thúc đẩy Việt Nam nhập khẩu tuabin của Mỹ, các cơ sở và nhiên liệu LNG, thiết bị hạ tầng điện gió, pin và các dịch vụ tài chính, xây dựng và kỹ thuật,” mà phòng thương mại cho biết sẽ giải quyết sự mất cân bằng thương mại.