Thương mại toàn cầu không chỉ xoay quanh Trump

Thương mại toàn cầu không chỉ xoay quanh Trump

Huyền Trần

Huyền Trần

Junior Analyst

13:43 17/02/2025

Những biến động trong kinh doanh và thương mại quốc tế diễn ra do nhiều yếu tố sâu xa, không chỉ vì các đe dọa thuế quan từ Tổng thống Mỹ.

Những mối đe dọa thuế quan của Donald Trump đang làm xáo trộn các thị trường Mỹ, đồng thời khiến cả đồng minh và đối thủ không khỏi lo lắng. Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là nhiều biến động trong thương mại toàn cầu và chuỗi cung ứng hiện nay đã bắt đầu từ lâu, không phải do những hành động của tổng thống. Thực tế, các xu hướng lớn trong thương mại không phải lúc nào cũng như những gì chúng ta nghĩ.

Một ví dụ rõ ràng là xu hướng "nearshoring" (chuyển sản xuất gần hơn). Tại Bắc Mỹ, mối quan hệ thương mại ngày càng chặt chẽ giữa Mỹ, Mexico và Canada trong những năm gần đây đã giảm bớt sự phụ thuộc vào Trung Quốc. Tuy nhiên, điều này làm dấy lên câu hỏi: Tại sao Tổng thống Trump lại muốn phá vỡ một mối quan hệ thương mại đang thuận lợi? Trái ngược với suy nghĩ phổ biến, nghiên cứu mới của Viện Nghiên cứu Toàn cầu McKinsey (MGI) cho thấy khoảng cách địa lý trung bình của các giao dịch thương mại toàn cầu thực tế đã tăng lên trong suốt thập kỷ qua, khoảng 10 km mỗi năm. Hiện nay, khoảng cách trung bình mà một USD thương mại di chuyển lên đến khoảng 5,200 km.

Điều này phần lớn là do khái niệm "friendshoring" (chuyển giao sản xuất giữa các nước bạn) không chỉ giới hạn trong phạm vi gần. Mỹ đã chuyển dịch nguồn cung sang Mexico, nhưng cũng chuyển sang các quốc gia như Việt Nam. Châu Âu đã giảm bớt sự phụ thuộc vào năng lượng của Nga và chuyển sang hợp tác với Mỹ, ít nhất là trong thời điểm hiện tại. Các quốc gia trung bình như Brazil, Ấn Độ và các thành viên của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) cũng đang tìm kiếm các liên minh thương mại mới trên toàn cầu.

Mặc dù các chính phủ đang tập trung vào việc giảm thiểu lượng khí thải carbon (điều này có thể biện minh cho việc rút ngắn chuỗi cung ứng, vì vận chuyển và logistics là nguồn phát thải khí nhà kính lớn thứ hai, sau Trung Quốc), thương mại toàn cầu vẫn đang ngày càng mở rộng.

Tuy vậy, các khối thương mại riêng biệt đang hình thành, nhưng chủ yếu dựa trên yếu tố địa chính trị hơn là yếu tố địa lý. Một nghiên cứu của IMF vào tháng 5 năm ngoái cho thấy ba khối thương mại chính đang dần hình thành. Thứ nhất là khối hướng về Mỹ, bao gồm Mỹ, châu Âu, Canada, Australia và New Zealand. Thứ hai là khối hướng về Trung Quốc, với các quốc gia như Nga, Belarus, Syria và Eritrea. Cuối cùng là khối thứ ba, bao gồm các quốc gia như Ấn Độ, các quốc gia ASEAN và các quốc gia thuộc "toàn cầu nam", không có sự liên kết rõ ràng với Mỹ và/hoặc Trung Quốc.

Theo MGI, thương mại giữa các quốc gia không có sự liên kết chính trị đã giảm khoảng 7% từ năm 2017 đến 2024. Mặc dù thuế quan và các cuộc chiến thương mại đóng vai trò không nhỏ, phần lớn sự sụt giảm này là hậu quả của cuộc xâm lược toàn diện của Nga vào Ukraine năm 2022.

Mặc dù mức độ phân mảnh thương mại hiện nay không bằng thời kỳ Chiến tranh Lạnh, nhưng điều này lại mang ý nghĩa kinh tế lớn hơn. Thời kỳ đó, thương mại toàn cầu chỉ chiếm 16% GDP, trong khi hiện nay con số này đã lên đến 45%. Điều quan trọng là, như Giám đốc điều hành IMF Gita Gopinath đã chỉ ra, trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, các quốc gia trong các khối thương mại đang hội nhập với nhau, còn hiện nay, họ có thể đang quay lưng lại với nhau. Điều này đặc biệt đúng đối với Mỹ, quốc gia đang đe dọa áp thuế quan lên chính những quốc gia mà mình đã xây dựng mối quan hệ kinh tế bền chặt trong suốt bảy năm qua.

Để nắm bắt được sự thay đổi trong từng quốc gia, bạn cần đi sâu vào chi tiết từng ngành nghề. Ví dụ, sự gia tăng đáng kể của việc Mỹ nhập khẩu thiết bị vận chuyển từ Mexico có thể khiến bạn nghĩ rằng đây là kết quả của việc giảm nhập khẩu từ Trung Quốc, nhưng thực tế lại là do sự sụt giảm trong thương mại với Canada. Tương tự, mặc dù thương mại song phương giữa Mỹ và Trung Quốc giảm, nhưng giá trị nhập khẩu của Mỹ từ Trung Quốc vẫn không giảm mạnh. Điều này chủ yếu là vì các sản phẩm xuất phát từ Trung

Quốc đang được chuyển qua các quốc gia thứ ba trước khi đến Mỹ. Việc đánh giá chính xác thực trạng thương mại toàn cầu không bao giờ đơn giản.

Các doanh nghiệp đang thích nghi thế nào?

Thay vì lựa chọn gia nhập một khối thương mại duy nhất, phần lớn các doanh nghiệp hiện nay đang chuyển sang một mô hình linh hoạt hơn, trong đó họ tính toán các chi phí bổ sung để có thể hoạt động trong ba khối thương mại chính. Bên cạnh đó, họ cũng tìm cách giảm thiểu rủi ro địa chính trị trong quá trình phát triển sản phẩm. Một ví dụ điển hình là Unilever, công ty này giảm bớt sự tùy chỉnh sản phẩm cho từng thị trường và thay vào đó, họ sử dụng các thông số kỹ thuật chuẩn của ngành, nhằm giúp sản phẩm có thể nhanh chóng chuyển từ thị trường này sang thị trường khác khi môi trường chính trị thay đổi.

Hơn nữa, nhiều công ty cũng bắt đầu áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để dự đoán và đối phó với các gián đoạn thương mại có thể xảy ra, đồng thời tự động hóa các kế hoạch hành động chuỗi cung ứng phức tạp. Schneider Electric của Đức, chẳng hạn, đã phát triển một phần mềm "control tower" giúp theo dõi toàn bộ mạng lưới nhà cung cấp nhiều tầng và có khả năng điều chỉnh ngay lập tức các đơn hàng đến các phần khác của mạng lưới nếu một công ty hay quốc gia gặp phải sự cố.

Xu hướng lớn vẫn tiếp tục diễn ra dù có Trump hay không

Dù cho các chính sách thuế quan của Trump có ảnh hưởng đến cấu trúc thương mại trong vài năm tới, nhiều công ty quốc tế đã bắt đầu di chuyển sản xuất về Mỹ, nhưng những xu hướng lớn hơn sẽ tiếp tục diễn ra lâu dài sau khi chính quyền hiện tại kết thúc.

Ví dụ, Trung Quốc gần đây đã công bố các kế hoạch tăng tốc việc tách biệt công nghệ của mình, một chiến lược đã được khởi động từ năm 2015, trước cả khi Trump lên nắm quyền. Một báo cáo của Boston Consulting Group cho thấy thương mại hai chiều giữa phương Tây và Trung Quốc có thể giảm tới 221 tỷ USD vào năm 2033, giảm 1.2%. Tôi luôn nghĩ rằng thế giới đang quá đề cao Mỹ về những gì thực sự xảy ra trong thương mại toàn cầu. Mô hình này đang thay đổi, dù có Trump hay không.

Financial Times

Broker listing

Thư mục bài viết

Cùng chuyên mục

OPEC+ bỏ dao mổ, cầm đinh ba: Trận chiến thị phần bắt đầu

OPEC+ bỏ dao mổ, cầm đinh ba: Trận chiến thị phần bắt đầu

Thị trường dầu mỏ vật chất đang biến thành một chiến trường khốc liệt, nơi kỷ luật cung cấp bị thay thế bởi cuộc đấu tranh giành thị phần không khoan nhượng. OPEC+ đã bỏ “dao mổ”—công cụ quản lý giá nhẹ nhàng—để cầm “đinh ba”, đâm thẳng vào thị phần bằng sức mạnh cung ứng. Đợt tăng sản lượng gần 550,000 thùng/ngày cho tháng 8 không chỉ đơn thuần là một điều chỉnh—mà là một tuyên bố chiến lược. Nhóm này được dự đoán sẽ đảo ngược toàn bộ mức cắt giảm 2.2 triệu thùng/ngày vào tháng 9, sớm hơn gần một năm so với kế hoạch ban đầu.
Chính sách tiền tệ toàn cầu: Thận trọng là lựa chọn chiến lược

Chính sách tiền tệ toàn cầu: Thận trọng là lựa chọn chiến lược

Mỗi năm, mùa hè đánh dấu thời điểm diễn ra hai hội nghị ngân hàng trung ương quan trọng, nơi các nhà hoạch định chính sách tiền tệ, học giả và đại diện khu vực tư nhân hội tụ để thảo luận các nghiên cứu mới và trao đổi quan điểm về triển vọng kinh tế toàn cầu. Đầu tiên là Diễn đàn ECB, tổ chức vào cuối tháng 6 tại thị trấn ven biển lộng gió Sintra, Bồ Đào Nha; kế đến là hội nghị Jackson Hole vào cuối tháng 8 tại vùng núi Rocky Mountains, Wyoming, Mỹ. Năm nay, dù gió ở Sintra thổi mạnh không ngừng, các cuộc thảo luận vẫn diễn ra một cách điềm tĩnh, tập trung và sâu sắc – một phép ẩn dụ phù hợp cho tâm thế của các ngân hàng trung ương hiện nay.
Cập nhật thuế quan: Đòn thuế của Trump giáng vào Nhật Bản và Hàn Quốc

Cập nhật thuế quan: Đòn thuế của Trump giáng vào Nhật Bản và Hàn Quốc

Tổng thống Trump đã bắt đầu gửi thông báo tới các đối tác thương mại chính về mức thuế mới mà ông dự định áp dụng đối với hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ. Hai quốc gia đầu tiên nhận thông báo là Nhật Bản và Hàn Quốc, cả hai sẽ phải đối mặt với mức thuế 25%, tăng từ mức 10% hiện tại – một đòn giáng mạnh vào hy vọng rằng Trump sẽ giảm căng thẳng thương mại và tránh leo thang cuộc chiến thuế quan.
Mở cửa thị trường châu Á: Các nhà giao dịch có xu hướng đặt cược vào một biến thể của chiến lược "TACO"

Mở cửa thị trường châu Á: Các nhà giao dịch có xu hướng đặt cược vào một biến thể của chiến lược "TACO"

Tuần này, thị trường toàn cầu di chuyển như đoàn xe không kính chẳng có đèn pha, và mỗi nhà giao dịch đều hy vọng xe dẫn đầu không lao xuống vực. Với thời hạn áp thuế ngày 9/7 đang tới gần, thị trường hiện giờ đang theo dõi Washington sát sao nhằm tìm kiếm bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy sự leo thang hoặc thoái lui. Con đường phía trước vẫn mơ hồ, nhưng địa hình thì đầy chông gai.
Von der Leyen giữa làn đạn thương mại Mỹ–Trung: EU tìm chỗ đứng trong cuộc chơi siêu cường

Von der Leyen giữa làn đạn thương mại Mỹ–Trung: EU tìm chỗ đứng trong cuộc chơi siêu cường

Giữa áp lực từ cả Washington lẫn Bắc Kinh, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen nỗ lực định vị EU như một đối tác thương mại chiến lược. Dù không nắm nhiều đòn bẩy, Brussels vẫn có cơ hội tận dụng vị thế trung gian để tái cấu trúc chuỗi cung ứng và giảm thiểu thiệt hại từ cuộc đối đầu giữa hai cường quốc.
Trung Quốc siết chặt dòng chảy nhân tài: Mặt trận mới trong cuộc chiến thương mại toàn cầu

Trung Quốc siết chặt dòng chảy nhân tài: Mặt trận mới trong cuộc chiến thương mại toàn cầu

Việc Foxconn triệu hồi hàng trăm kỹ sư Trung Quốc từ các nhà máy iPhone ở Ấn Độ cho thấy Bắc Kinh đang thắt chặt kiểm soát nhân tài công nghệ giữa bối cảnh căng thẳng thương mại leo thang. Trong khi các công ty phương Tây chuyển dịch chuỗi cung ứng ra khỏi Trung Quốc, cuộc cạnh tranh toàn cầu giờ đây không chỉ là về hàng hóa, mà còn là về con người và trí tuệ.
Lãi suất có thực sự quá cao?

Lãi suất có thực sự quá cao?

Nhiều người tin là có, và ngày càng có nhiều ý kiến kêu gọi Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Jerome Powell nên sớm hạ lãi suất. Nhưng họ có đúng không? Liệu ngân hàng trung ương có nên can thiệp, giảm lãi suất và nới lỏng chính sách tiền tệ? Câu trả lời trung thực là: không ai có thể chắc chắn. Tuy nhiên, nếu nhìn từ góc độ lịch sử, lãi suất hiện tại vẫn ở mức tương đối thấp, và chính sách tiền tệ vẫn chưa thực sự bị siết chặt.
Forex Forecast - Diễn đàn dự báo tiền tệ