Thực hiện lời cảnh báo sau chiến thắng trong cuộc đua vào Nhà Trắng, Tổng thống Trump đã ra đòn áp thuế toàn diện với mức thuế 10% với Trung Quốc và 25% với Canada và Mexico vào ngày thứ Bảy vừa qua. Lý do được đưa ra là các nước này đã thất bại trong việc ngăn chặn làn sóng di cư trái phép và ma túy tràn vào Mỹ. Chỉ trong vòng vài giờ sau đó, Thủ tướng Canada Justin Trudeau đã công bố biện pháp đáp trả mạnh mẽ với mức thuế 25% lên 107 tỷ USD hàng hóa Mỹ. Đồng thời, Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum cũng tuyên bố sẽ có những đòn thuế quan trả đũa tương xứng.

Giữa kỳ nghỉ Tết Nguyên đán kéo dài một tuần, phản ứng của Trung Quốc lại tỏ ra điềm tĩnh hơn, theo đúng phong cách họ đã thể hiện trong nhiệm kỳ đầu của Trump. Bộ Thương mại nước này chỉ đưa ra tuyên bố bày tỏ sự bất bình sâu sắc và khẳng định sẽ có biện pháp đối phó tương xứng, nhưng không đi vào chi tiết. Họ cũng cho biết sẽ đệ đơn khiếu nại lên Tổ chức Thương mại Thế giới, đồng thời kêu gọi Mỹ giải quyết bất đồng dựa trên nguyên tắc bình đẳng, cùng có lợi và tôn trọng lẫn nhau.

Trước thời hạn các mức thuế mới của Trump sẽ có hiệu lực, ông Tập đang nắm trong tay nhiều quân bài mạnh ngoài việc đáp trả bằng thuế quan. Theo nhận định của Gary Ng, chuyên gia kinh tế cao cấp tại Natixis SA, Trung Quốc có thể cân nhắc việc kiểm soát xuất khẩu các khoáng sản chiến lược và siết chặt quyền tiếp cận thị trường của doanh nghiệp Mỹ. Đặc biệt, loạt đạo luật được thông qua kể từ nhiệm kỳ đầu của Trump đã trao cho Trung Quốc quyền kiểm soát mạnh mẽ hơn đối với các thương vụ kinh doanh trong nước dưới danh nghĩa bảo vệ an ninh quốc gia.

Tuy nhiên, bối cảnh hiện tại đặt ra những thách thức phức tạp hơn cho Trung Quốc, cả về mặt đối nội lẫn đối ngoại, so với cuộc chiến thương mại trước đây.

Khác với lần trước khi Trung Quốc là mục tiêu chính, lần này Trump còn áp đặt mức thuế cao hơn lên cả đồng minh và có khả năng sẽ mở rộng sang Liên minh châu Âu. Điều này vô tình tạo cơ hội cho Trung Quốc củng cố mối quan hệ thương mại với các quốc gia khác, đồng thời giúp các nhà xuất khẩu nước này duy trì được lợi thế cạnh tranh trên thương trường quốc tế.

Nền kinh tế nội địa của Trung Quốc cũng đang đối mặt với tình thế bấp bênh hơn. Theo phân tích của Bloomberg Economics, làn sóng thuế quan đầu tiên từ Trump có thể quét sạch tới 40% lượng hàng hóa Trung Quốc xuất sang Mỹ, đe dọa trực tiếp tới 0.9% GDP của "gã khổng lồ châu Á". Goldman Sachs cũng đưa ra nhận định rằng mức thuế bổ sung 10% sẽ khiến tăng trưởng GDP thực tế của Trung Quốc sụt giảm 50 bps trong năm nay. Tuy nhiên, họ cũng lưu ý rằng động thái của Trump lần này không gay gắt như những gì thị trường và giới hoạch định chính sách Trung Quốc từng lo ngại.

"Nếu các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc đã thực sự chuẩn bị cho kịch bản tồi tệ hơn, thì rất có thể họ sẽ chọn cách phản ứng thận trọng tại thời điểm này và điều chỉnh chiến lược sau khi cần thiết," các chuyên gia kinh tế của Goldman Sachs nhận định trong một báo cáo được công bố vào thứ Hai.

Trong bối cảnh ngành bất động sản suy yếu, xuất khẩu đang đóng vai trò trụ cột cho tăng trưởng kinh tế khi chính quyền của ông Tập tập trung thúc đẩy sản xuất. Ngay cả trước khi có các đòn thuế quan mới, giới chuyên gia kinh tế đã dự báo Trung Quốc sẽ phải đẩy mạnh chi tiêu công để đối phó với áp lực giảm phát và kích thích tiêu dùng và giờ đây, việc Bắc Kinh tăng cường các biện pháp này càng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

Larry Hu, Trưởng bộ phận kinh tế Trung Quốc tại Macquarie Group, cho rằng phản ứng của Trung Quốc trước các đòn thuế quan sẽ tập trung chủ yếu vào thị trường nội địa. Ông dự đoán mục tiêu tăng trưởng năm nay sẽ được giữ ở mức khoảng 5%, tương tự như năm 2024, trong khi chính quyền sẽ triển khai các biện pháp để hóa giải tác động từ việc Mỹ tăng thuế.

"Chúng tôi nhận thấy bức tranh kinh tế năm 2025 sẽ được định hình bởi cuộc giằng co căng thẳng giữa thuế quan và các gói kích thích," Hu chia sẻ. "Nếu đà tăng trưởng kinh tế tiếp tục chậm lại trong những tháng tới, chúng ta có thể chứng kiến một đợt kích thích nội địa mới được tung ra trong quý II."

Theo thông lệ, Trung Quốc chỉ tung ra các biện pháp đối phó với các hành động thương mại của nước ngoài sau khi thuế quan chính thức có hiệu lực, nhằm duy trì dư địa cho các cuộc đàm phán kín. Sau cuộc điện đàm tháng trước, cả hai nhà lãnh đạo đều cam kết duy trì đối thoại giữa hai bên. Trump thậm chí đã có những tín hiệu cho thấy ông sẵn sàng tiến tới một thỏa thuận toàn diện hơn với Trung Quốc, bao gồm cả việc đề nghị ông Tập hỗ trợ chấm dứt cuộc chiến của Nga tại Ukraine.

Theo chia sẻ trên nền tảng X của Brad Setser - chuyên gia cao cấp tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại và cựu quan chức Bộ Tài chính Mỹ thời Tổng thống Barack Obama, động thái điều chỉnh tỷ giá Nhân dân tệ sắp tới có thể là chỉ dấu cho thấy phản ứng chính sách của Trung Quốc. Hiện các thị trường tài chính nước này vẫn đang trong kỳ nghỉ Tết và sẽ mở cửa trở lại vào thứ Tư.

Trong tháng trước, lần đầu tiên kể từ cuối năm 2023, tỷ giá USD/CNY đã vượt qua ngưỡng tâm lý quan trọng 7.3. Động thái này cho thấy Bắc Kinh có thể sẵn sàng để đồng tiền giảm giá nhằm thúc đẩy xuất khẩu, bất chấp việc PBoC đã dày công bảo vệ tỷ giá trong nhiều tháng qua.

Josh Lipsky, Giám đốc cấp cao Trung tâm Địa kinh tế thuộc Hội đồng Đại Tây Dương, nhận định rằng phần lớn tác động từ việc tăng thuế có thể được hóa giải thông qua điều chỉnh tỷ giá hối đoái. "Đây là lý do khiến Bắc Kinh tuy sẽ có những phát ngôn cứng rắn, nhưng các biện pháp trả đũa kinh tế thực tế có thể sẽ ôn hoà hơn," ông cho biết.

Sắc lệnh của Trump đã yêu cầu Đảng Cộng sản phải vận dụng mạng lưới giám sát nội địa tinh vi bậc nhất thế giới để đập tan các tổ chức tội phạm đang vận chuyển ma túy bất hợp pháp. Trước đó, Trung Quốc đã cam kết siết chặt kiểm soát các công ty hóa chất trong nước nhằm ngăn chặn dòng chảy fentanyl và các tiền chất sản xuất loại ma túy tổng hợp chết người này vào Mỹ.

Với tuyên bố gần đây của ứng viên Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick về việc muốn áp đặt mức thuế cao nhất có thể lên Trung Quốc, có vẻ Trump chỉ mới bắt đầu. Trong chiến dịch tranh cử, ông đã đề xuất mức thuế lên tới 60% với Trung Quốc, đồng thời yêu cầu điều tra việc tuân thủ thỏa thuận từ cuộc chiến thương mại đầu tiên. Kết quả điều tra dự kiến công bố vào 1/4 nhiều khả năng sẽ chỉ ra rằng Bắc Kinh đã không thực hiện cam kết mua 200 tỷ USD hàng hóa Mỹ.

Thỏa thuận Giai đoạn Một trước đây đã phản ánh rõ giới hạn nhân nhượng về mặt chính trị của Trung Quốc, đặc biệt là với những đòi hỏi của Mỹ về sửa đổi luật pháp. Song song đó, các cuộc đàm phán cũng cho thấy Trung Quốc luôn thận trọng để không tự gây tổn thương quá mức khi đưa ra các biện pháp trả đũa.

"Về mặt chính trị, Trung Quốc buộc phải có động thái đáp trả," chuyên gia Chang Shu và David Qu từ Bloomberg Economics nhận định trong báo cáo hôm Chủ nhật. "Thách thức lớn nhất là làm sao cân đối các hành động để vừa thể hiện lập trường rõ ràng, vừa tránh kích hoạt một vòng xoáy leo thang trả đũa qua lại - điều có thể bóp nghẹt thương mại vào thời điểm then chốt cho quá trình phục hồi kinh tế của Trung Quốc."