Động thái này được xem là một nỗ lực đầy rủi ro nhằm vực dậy ngành công nghiệp trong nước, vốn đã bị suy giảm trong nhiều thập kỷ khi sản xuất dịch chuyển ra nước ngoài. Tuy nhiên, giới quan sát lo ngại rằng chính sách bảo hộ này có thể gây ra những hệ lụy kinh tế sâu rộng, từ việc tăng giá hàng tiêu dùng đến làm xáo trộn chuỗi cung ứng toàn cầu.

Áp thuế không ngoại Lệ – Một canh bạc lớn

Kể từ khi công bố kế hoạch vào tháng trước, ông Trump đã kiên quyết thực hiện việc áp thuế 25% đối với cả hai mặt hàng kim loại này mà không có bất kỳ ngoại lệ nào. Điều này đánh dấu một sự thay đổi quan trọng so với chính sách thuế thép và nhôm năm 2018 của chính quyền ông, khi một số quốc gia như Canada, Mexico, Brazil và Liên minh châu Âu (EU) được miễn trừ.

Mức thuế mới này có hiệu lực sau một ngày đầy biến động tại Nhà Trắng, khi Tổng thống Trump đe dọa sẽ tăng gấp đôi thuế nhập khẩu từ Canada lên 50%, chỉ rút lại khi tỉnh Ontario đồng ý hủy bỏ kế hoạch áp thêm phí điện lên các công ty Mỹ. Dù thị trường đã có những phản ứng tiêu cực trước các động thái này, ông Trump vẫn khẳng định biện pháp bảo hộ là cần thiết để bảo vệ ngành công nghiệp Mỹ, bất chấp nguy cơ kéo nền kinh tế vào một cuộc suy thoái do chiến tranh thương mại leo thang.

Thị trường tài chính chao đảo, doanh nghiệp Mỹ bị đặt trước hai lựa chọn khó khăn

Ngay khi thuế quan có hiệu lực, giá nhôm trên Sàn giao dịch kim loại London tăng 0.3%, trong khi giá thép cuộn cán nóng – một nguyên liệu quan trọng trong sản xuất công nghiệp – tăng 0.4% trên Sàn giao dịch kỳ hạn Thượng Hải. Điều này cho thấy thị trường toàn cầu đang điều chỉnh để phản ứng với chính sách mới từ Washington.

Cán cân nhập khẩu thép và nhôm của Mỹ năm 2024

Trong khi một số doanh nghiệp sản xuất thép nội địa tỏ ra ủng hộ chính sách này vì tin rằng nó sẽ giúp thúc đẩy lợi nhuận và bảo vệ việc làm trong nước, thì nhiều công ty khác lại cảnh báo về tác động tiêu cực. Alcoa Corp., nhà sản xuất nhôm lớn nhất nước Mỹ, đã mạnh mẽ phản đối chính sách thuế mới, cho rằng nó có thể khiến hàng chục nghìn lao động mất việc và đẩy giá cả tiêu dùng lên cao.

Cơ cấu tiêu thụ nhôm tại Mỹ năm 2024: vận tải chiếm hơn một phần ba

Ông William Oplinger, CEO của Alcoa, cùng nhiều lãnh đạo ngành nhôm đã tích cực vận động hành lang để chính quyền Trump miễn trừ thuế quan đối với nhôm nhập khẩu từ Canada, quốc gia cung cấp hơn một nửa lượng nhôm tiêu thụ tại Mỹ. Tuy nhiên, nỗ lực này đã không thành công. Theo Oplinger, mức thuế 25% có thể gây ra thiệt hại nghiêm trọng, làm mất 20,000 việc làm trực tiếp và khoảng 80,000 việc làm gián tiếp trong ngành nhôm Mỹ.

Không chỉ các doanh nghiệp sản xuất, nhiều ngành công nghiệp khác cũng sẽ chịu tác động từ chính sách thuế mới. Các công ty dầu khí dự kiến sẽ phải đối mặt với chi phí cao hơn do giá thép tăng, ảnh hưởng đến giá thành khoan dầu và xây dựng đường ống. Trong khi đó, người tiêu dùng có thể sẽ phải trả giá cao hơn cho nhiều sản phẩm từ ô tô, thiết bị gia dụng đến đồ uống đóng lon, do chi phí nguyên liệu đầu vào tăng vọt.

Trump đẩy mạnh chủ nghĩa bảo hộ, khiến căng thẳng thương mại leo thang

Việc mở rộng thuế quan này là một phần trong chiến lược tổng thể của ông Trump nhằm dựng lên các rào cản thương mại lớn hơn, với mục tiêu "cân bằng lại" hệ thống thương mại toàn cầu mà ông cho là đang gây bất lợi cho Mỹ. Tuy nhiên, sự thiếu nhất quán trong cách thực hiện đang khiến giới quan sát đặt câu hỏi về tính bền vững của chính sách này.

Chỉ trong vòng một tuần qua, ông Trump đã có những thay đổi đáng kể trong cách tiếp cận thuế quan của mình. Ông cho phép áp thuế 25% đối với Canada và Mexico với lý do liên quan đến vấn đề nhập cư và chống buôn bán ma túy, nhưng sau đó lại miễn thuế trong một tháng đối với các mặt hàng thuộc Hiệp định thương mại Bắc Mỹ (NAFTA). Trong khi đó, thuế quan đối với Trung Quốc lại bị tăng gấp đôi lên 20%.

Các mức thuế mới này không chỉ nhắm vào thép và nhôm thô, mà còn mở rộng sang các sản phẩm làm từ hai kim loại này. Theo Global Trade Alert, khoảng 150 tỷ USD hàng tiêu dùng nhập khẩu sẽ bị ảnh hưởng trực tiếp từ chính sách mới. Điều này có thể tác động đến các ngành công nghiệp Mỹ vốn phụ thuộc vào nguồn cung từ nước ngoài, đặc biệt là các công ty sử dụng thép và nhôm trong sản xuất.

Ngành thép tại Mỹ được hưởng lợi, nhưng chưa thể hồi phục ngay

Dù được bảo hộ bởi thuế quan, ngành thép Mỹ vẫn đang trong giai đoạn đầy thách thức. Sau một năm khó khăn với nhu cầu xây dựng giảm sút, giá nguyên liệu đầu vào tăng cao và chi phí vay vốn đắt đỏ, các công ty thép nội địa như Nucor Corp., United States Steel Corp. và Cleveland-Cliffs Inc. vẫn chưa thể phục hồi hoàn toàn.

Sự phụ thuộc của Mỹ vào nhập khẩu kim loại: nhôm dễ bị ảnh hưởng hơn thép

Tuy nhiên, các doanh nghiệp này vẫn ủng hộ chính sách thuế quan, với hy vọng nó sẽ giúp tăng giá bán và cải thiện lợi nhuận. Họ cũng cảnh báo rằng nếu chính quyền Mỹ tiếp tục cấp ngoại lệ cho một số đối tác thương mại, thị trường sẽ tràn ngập thép nhập khẩu giá rẻ, khiến ngành thép trong nước tiếp tục gặp khó khăn.

Trung Quốc, Mexico và Các nước khác tìm cách ứng phó

Chính sách thuế quan mới của Mỹ không chỉ tác động đến các nhà sản xuất nội địa mà còn khiến các đối tác thương mại lớn của nước này phải tìm cách thích nghi.

Trung Quốc, nhà sản xuất nhôm tư nhân lớn nhất thế giới, đã bắt đầu tìm kiếm thị trường mới ngoài Mỹ, bao gồm các quốc gia trong Sáng kiến Vành đai và Con đường, cũng như khu vực Trung Đông và Đông Nam Á.

Mexico, một trong những đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ, đã mở cuộc điều tra về việc liệu thép và nhôm Trung Quốc có đang bị bán phá giá tại nước này hay không. Đồng thời, chính quyền Trump cũng đang giám sát chặt chẽ việc nhập khẩu kim loại từ Mexico, do lo ngại rằng Trung Quốc đang dùng quốc gia này làm cửa ngõ để đưa thép và nhôm vào thị trường Mỹ nhằm né thuế quan.

Chính sách thuế quan mới của chính quyền Trump mang lại lợi ích cho một số doanh nghiệp nội địa, nhưng cũng đặt ra nhiều rủi ro lớn đối với nền kinh tế Mỹ và hệ thống thương mại toàn cầu. Khi căng thẳng thương mại tiếp tục leo thang, câu hỏi đặt ra là liệu chính quyền Mỹ có thể duy trì chiến lược bảo hộ này bao lâu, trước khi những tác động tiêu cực lan rộng và ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế của chính nước này.