Bước ngoặt lịch sử của BoJ: Thống đốc Ueda và sứ mệnh khép lại kỷ nguyên lãi suất âm

Bước ngoặt lịch sử của BoJ: Thống đốc Ueda và sứ mệnh khép lại kỷ nguyên lãi suất âm

Trà Giang

Trà Giang

Junior Editor

07:38 20/01/2025

Kể từ khi đảm nhận vị trí Thống đốc Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ), Kazuo Ueda đã không giấu giếm tham vọng đưa nền kinh tế Nhật Bản thoát khỏi chính sách lãi suất âm – một “dấu ấn” đầy tranh cãi từ thời kỳ giảm phát kéo dài trong "thập kỷ mất mát".

Tuy nhiên, việc chuyển đổi từ chính sách lãi suất âm sang lãi suất dương không chỉ là một thách thức kỹ thuật mà còn là một phép thử lớn cho năng lực điều hành chính sách của Ueda. Quá trình này đòi hỏi sự cân nhắc thận trọng trong bối cảnh nền kinh tế Nhật Bản vẫn chưa thực sự phục hồi bền vững, với tăng trưởng GDP còn mong manh, tiêu dùng hộ gia đình giảm liên tiếp, và áp lực từ đồng yên yếu. Thêm vào đó, bất kỳ sai lầm nào trong việc điều chỉnh lãi suất cũng có thể tạo ra những hệ lụy sâu rộng, từ làm xáo trộn thị trường tài chính đến làm suy giảm niềm tin của nhà đầu tư. Đối mặt với một hành trình đầy chông gai, Ueda không chỉ cần sự khéo léo để cân bằng giữa các mục tiêu dài hạn và ngắn hạn, mà còn phải linh hoạt ứng phó với các rủi ro tiềm ẩn, nhằm đảm bảo quá trình thoát khỏi chính sách lãi suất âm diễn ra một cách suôn sẻ và bền vững.

Một trong những động thái đầu tiên và quan trọng nhất của Thống đốc Ueda trong năm 2023 là chỉ đạo thực hiện một cuộc đánh giá toàn diện về hiệu quả của các chính sách tiền tệBoJ đã triển khai trong suốt "thập kỷ mất mát". Báo cáo này được hoàn thành và công bố vào tháng 12/2023, mang đến những góc nhìn mới về vai trò của chính sách lãi suất âm. Theo đó, mặc dù công cụ này từng được đánh giá là phù hợp trong giai đoạn Nhật Bản đối mặt với giảm phát, nhưng trong bối cảnh hiện tại, việc duy trì lãi suất âm không còn là lựa chọn tối ưu và cần được xem xét điều chỉnh.

Đặc biệt, báo cáo đã chỉ ra hai vấn đề cốt lõi của chính sách lãi suất âm. Thứ nhất là những tác động tiêu cực lâu dài đối với hệ thống tài chính, và thứ hai, quan trọng hơn, là việc thu hẹp phạm vi chính sách khi nền kinh tế đối mặt với nguy cơ suy thoái. Báo cáo nhấn mạnh một nguyên tắc quan trọng trong điều hành chính sách tiền tệ: việc duy trì lạm phát ở mức vừa phải và ổn định không chỉ có ý nghĩa đối với sự phát triển bền vững của nền kinh tế, mà còn tạo ra dư địa cần thiết để có thể điều chỉnh giảm lãi suất thực khi cần thiết, đặc biệt trong những giai đoạn kinh tế suy thoái.

Trên hành trình thay đổi chính sách tiền tệ, Thống đốc Ueda đã bắt đầu thực hiện những bước đi táo bạo ngay trong năm đầu tiên nắm quyền. Cột mốc quan trọng đầu tiên diễn ra vào tháng 3/2024, khi BoJ quyết định nâng lãi suất từ mức âm -0.1% lên 0%, đánh dấu sự kết thúc của kỷ nguyên lãi suất âm. Tiếp đó, vào tháng 7, BoJ một lần nữa gây bất ngờ cho thị trường với quyết định tăng lãi suất lên 0.25%. Quyết định này đã tạo ra một cú sốc lớn, bởi phần đông các nhà phân tích kinh tế không lường trước được động thái này của ngân hàng trung ương. Hệ quả trực tiếp là thị trường chứng khoán Nhật Bản đã phản ứng mạnh với đợt bán tháo ngay trong phiên giao dịch hôm sau, cho thấy những thách thức to lớn trong việc cân bằng giữa mục tiêu điều hành chính sách tiền tệ và duy trì sự ổn định của thị trường tài chính.

Trước những phản ứng trái chiều từ thị trường, Thống đốc Ueda đã đưa ra lý giải rằng những động thái "dự phòng" như vậy là cần thiết nhằm tạo ra phạm vi chính sách đủ rộng để đối phó với các cú sốc kinh tế có thể xảy ra trong tương lai. Tuy nhiên, quan điểm này vấp phải không ít chỉ trích, đặc biệt khi các chỉ số kinh tế chưa cho thấy dấu hiệu "quá nóng" của nền kinh tế Nhật Bản. Ngược lại, các dự báo cho thấy GDP Nhật Bản có thể sẽ suy giảm trong năm 2024 và chỉ đạt mức tăng trưởng khiêm tốn trong năm 2025.

Bên cạnh những thách thức trong điều hành lãi suất, BoJ dưới sự lãnh đạo của Ueda còn phải đối mặt với một bài toán hóc búa khác: sự suy yếu của đồng yên. Ban đầu, Thống đốc thể hiện thái độ bình tĩnh trước tác động của đồng yên yếu đối với lạm phát. Tuy nhiên, xu hướng giảm giá liên tục của đồng nội tệ đã buộc BOJ phải xem xét lại lập trường của mình. Điều đáng nói là các đợt tăng lãi suất của BoJ không những không giúp đồng yên phục hồi như kỳ vọng mà còn dường như góp phần làm suy yếu thêm đồng tiền này, tạo ra áp lực ngày càng lớn lên chi phí nhập khẩu và đời sống của người dân.

Kinh nghiệm của BoJ trong việc thoát khỏi chính sách tiền tệ siêu nới lỏng có nhiều điểm tương đồng với những thách thức mà Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) từng đối mặt trong thập niên 2010. Khi đó, Fed đã phải vật lộn với quá trình rút lui khỏi chương trình nới lỏng định lượng sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu. Fed đã đặt nhiều kỳ vọng vào việc lạm phát sẽ tăng lên theo sự cải thiện của thị trường lao động, nhưng thực tế đã diễn ra khác hẳn. Phải đến khi đại dịch COVID-19 xuất hiện, mức giá mới thực sự bùng nổ, cho thấy những dự đoán trước đó của Fed đã không chính xác.

Trong bối cảnh hiện tại, các quyết định của BoJ cũng dường như đang dựa nhiều vào những giả định tương tự. Ngân hàng trung ương Nhật Bản tin rằng việc tăng lãi suất sẽ tạo ra không gian chính sách cần thiết để đối phó với những biến động trong tương lai. Tuy nhiên, đây có thể là một con dao hai lưỡi, đặc biệt trong bối cảnh nền kinh tế đang tăng trưởng chậm và tiêu dùng nội địa suy yếu. Những giả định này có thể đặt nền kinh tế vào tình thế rủi ro nếu không được cân nhắc kỹ lưỡng.

Mặc dù vẫn còn nhiều ý kiến trái chiều, Thống đốc Ueda đã kiên định theo đuổi mục tiêu hàng đầu của mình: chấm dứt thời kỳ lãi suất âm tại Nhật Bản. Điểm đáng chú ý là cho đến nay, những quyết định này chưa gây ra những tổn thất nghiêm trọng nào cho nền kinh tế Nhật Bản. Tuy nhiên, kết quả này có thể đến từ cách tiếp cận thận trọng của BoJ, hoặc đơn giản chỉ là một sự may mắn trong giai đoạn đầu của quá trình chuyển đổi chính sách.

Mặc dù báo cáo đánh giá toàn diện về thành quả và hạn chế của cựu Thống đốc Haruhiko Kuroda đã cung cấp một nền tảng vững chắc cho những cải cách tiếp theo, con đường phía trước của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ) vẫn đầy thử thách. Để dẫn dắt nền kinh tế vượt qua giai đoạn nhạy cảm này, Thống đốc Kazuo Ueda cần đưa ra những quyết định chính sách được cân nhắc kỹ lưỡng, không chỉ phù hợp với các mục tiêu dài hạn như duy trì ổn định lạm phát và đảm bảo tính bền vững của tăng trưởng, mà còn phải giảm thiểu tối đa những rủi ro tiềm ẩn có thể gây tổn hại đến sự ổn định của thị trường tài chính. Điều này đòi hỏi sự khéo léo trong việc cân bằng giữa việc nâng lãi suất để xây dựng dư địa chính sách cho tương lai, đồng thời tránh làm trầm trọng thêm những yếu tố bất lợi như tăng trưởng chậm, chi tiêu tiêu dùng suy yếu, và áp lực từ đồng yên yếu. Trước những bất định của kinh tế toàn cầu và những hạn chế nội tại của nền kinh tế Nhật Bản, mỗi bước đi của BoJ dưới sự dẫn dắt của Ueda sẽ là một bài toán khó, đòi hỏi không chỉ sự nhạy bén về chiến lược mà còn cả khả năng thích nghi linh hoạt để đảm bảo các mục tiêu vĩ mô được thực hiện một cách bền vững.

Bloomberg

Broker listing

Cùng chuyên mục

OPEC+ bỏ dao mổ, cầm đinh ba: Trận chiến thị phần bắt đầu

OPEC+ bỏ dao mổ, cầm đinh ba: Trận chiến thị phần bắt đầu

Thị trường dầu mỏ vật chất đang biến thành một chiến trường khốc liệt, nơi kỷ luật cung cấp bị thay thế bởi cuộc đấu tranh giành thị phần không khoan nhượng. OPEC+ đã bỏ “dao mổ”—công cụ quản lý giá nhẹ nhàng—để cầm “đinh ba”, đâm thẳng vào thị phần bằng sức mạnh cung ứng. Đợt tăng sản lượng gần 550,000 thùng/ngày cho tháng 8 không chỉ đơn thuần là một điều chỉnh—mà là một tuyên bố chiến lược. Nhóm này được dự đoán sẽ đảo ngược toàn bộ mức cắt giảm 2.2 triệu thùng/ngày vào tháng 9, sớm hơn gần một năm so với kế hoạch ban đầu.
Chính sách tiền tệ toàn cầu: Thận trọng là lựa chọn chiến lược

Chính sách tiền tệ toàn cầu: Thận trọng là lựa chọn chiến lược

Mỗi năm, mùa hè đánh dấu thời điểm diễn ra hai hội nghị ngân hàng trung ương quan trọng, nơi các nhà hoạch định chính sách tiền tệ, học giả và đại diện khu vực tư nhân hội tụ để thảo luận các nghiên cứu mới và trao đổi quan điểm về triển vọng kinh tế toàn cầu. Đầu tiên là Diễn đàn ECB, tổ chức vào cuối tháng 6 tại thị trấn ven biển lộng gió Sintra, Bồ Đào Nha; kế đến là hội nghị Jackson Hole vào cuối tháng 8 tại vùng núi Rocky Mountains, Wyoming, Mỹ. Năm nay, dù gió ở Sintra thổi mạnh không ngừng, các cuộc thảo luận vẫn diễn ra một cách điềm tĩnh, tập trung và sâu sắc – một phép ẩn dụ phù hợp cho tâm thế của các ngân hàng trung ương hiện nay.
Cập nhật thuế quan: Đòn thuế của Trump giáng vào Nhật Bản và Hàn Quốc

Cập nhật thuế quan: Đòn thuế của Trump giáng vào Nhật Bản và Hàn Quốc

Tổng thống Trump đã bắt đầu gửi thông báo tới các đối tác thương mại chính về mức thuế mới mà ông dự định áp dụng đối với hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ. Hai quốc gia đầu tiên nhận thông báo là Nhật Bản và Hàn Quốc, cả hai sẽ phải đối mặt với mức thuế 25%, tăng từ mức 10% hiện tại – một đòn giáng mạnh vào hy vọng rằng Trump sẽ giảm căng thẳng thương mại và tránh leo thang cuộc chiến thuế quan.
Mở cửa thị trường châu Á: Các nhà giao dịch có xu hướng đặt cược vào một biến thể của chiến lược "TACO"

Mở cửa thị trường châu Á: Các nhà giao dịch có xu hướng đặt cược vào một biến thể của chiến lược "TACO"

Tuần này, thị trường toàn cầu di chuyển như đoàn xe không kính chẳng có đèn pha, và mỗi nhà giao dịch đều hy vọng xe dẫn đầu không lao xuống vực. Với thời hạn áp thuế ngày 9/7 đang tới gần, thị trường hiện giờ đang theo dõi Washington sát sao nhằm tìm kiếm bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy sự leo thang hoặc thoái lui. Con đường phía trước vẫn mơ hồ, nhưng địa hình thì đầy chông gai.
Von der Leyen giữa làn đạn thương mại Mỹ–Trung: EU tìm chỗ đứng trong cuộc chơi siêu cường

Von der Leyen giữa làn đạn thương mại Mỹ–Trung: EU tìm chỗ đứng trong cuộc chơi siêu cường

Giữa áp lực từ cả Washington lẫn Bắc Kinh, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen nỗ lực định vị EU như một đối tác thương mại chiến lược. Dù không nắm nhiều đòn bẩy, Brussels vẫn có cơ hội tận dụng vị thế trung gian để tái cấu trúc chuỗi cung ứng và giảm thiểu thiệt hại từ cuộc đối đầu giữa hai cường quốc.
Trung Quốc siết chặt dòng chảy nhân tài: Mặt trận mới trong cuộc chiến thương mại toàn cầu

Trung Quốc siết chặt dòng chảy nhân tài: Mặt trận mới trong cuộc chiến thương mại toàn cầu

Việc Foxconn triệu hồi hàng trăm kỹ sư Trung Quốc từ các nhà máy iPhone ở Ấn Độ cho thấy Bắc Kinh đang thắt chặt kiểm soát nhân tài công nghệ giữa bối cảnh căng thẳng thương mại leo thang. Trong khi các công ty phương Tây chuyển dịch chuỗi cung ứng ra khỏi Trung Quốc, cuộc cạnh tranh toàn cầu giờ đây không chỉ là về hàng hóa, mà còn là về con người và trí tuệ.
Lãi suất có thực sự quá cao?

Lãi suất có thực sự quá cao?

Nhiều người tin là có, và ngày càng có nhiều ý kiến kêu gọi Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Jerome Powell nên sớm hạ lãi suất. Nhưng họ có đúng không? Liệu ngân hàng trung ương có nên can thiệp, giảm lãi suất và nới lỏng chính sách tiền tệ? Câu trả lời trung thực là: không ai có thể chắc chắn. Tuy nhiên, nếu nhìn từ góc độ lịch sử, lãi suất hiện tại vẫn ở mức tương đối thấp, và chính sách tiền tệ vẫn chưa thực sự bị siết chặt.
Forex Forecast - Diễn đàn dự báo tiền tệ