"Chúng tôi đã không chú ý."

Đó là lời thừa nhận đầy chua chát của một diễn giả tại hội nghị tài chính năm 1970 khi đánh giá về những thất bại đầu tư của mình. Trong cuộc phỏng vấn với chuyên gia tài chính "Adam Smith" (bút danh của George Goodman - tác giả cuốn sách bestseller "Supermoney" năm 1972), vị diễn giả này đã mô tả cách ông và các đồng nghiệp chỉ chú trọng vào danh mục 10-15 cổ phiếu dẫn dắt thị trường Mỹ khi đó (top 10 chiếm khoảng 40% vốn hóa toàn thị trường). Tuy nhiên, theo lời thú nhận muộn màng của họ, họ đã hoàn toàn phớt lờ các yếu tố vĩ mô như "tình hình Việt Nam, Campuchia, chính sách của Cục Dự trữ Liên bang, động thái từ Washington và bối cảnh địa chính trị toàn cầu." Đặc biệt, họ cũng không hề quan tâm đến các chỉ số định giá cổ phiếu.

Hệ quả của sự thiếu thận trọng này rất nghiêm trọng. Những yếu tố những chuyên gia này bỏ qua hóa ra lại có tác động quyết định, vượt xa những câu chuyện hấp dẫn về thị trường chứng khoán tăng trưởng bất tận mà họ đã quá đắm chìm. Theo ghi nhận của Goodman, nhiều cổ phiếu tăng trưởng nóng trong thập niên 1960 đã sụp đổ hoàn toàn, điển hình như National Student Marketing, Management Assistance, Four Seasons Nursing Homes và Commonwealth United với mức sụt giảm từ 90 - 100%.

Tổn thất tài chính của các nhà quản lý đầu tư là rất lớn. Tuy nhiên, họ đã rút ra được những bài học quý giá: Cam kết không bỏ qua các bài học lịch sử hay để cảm xúc chi phối khi đánh giá một cổ phiếu. Các chuyên gia nhận ra tầm quan trọng của định giá và tính thanh khoản - yếu tố sống còn khi thị trường rơi vào khủng hoảng.

Những tình huống tương tự đang hiện hữu trong thị trường hiện nay (top 10 cổ phiếu Mỹ hiện chiếm 30% vốn hóa toàn thị trường). Câu hỏi đặt ra là: Các nhà đầu tư đương đại có thực sự tỉnh táo? Rõ ràng họ đang hết sức chú ý đến công nghệ trí tuệ nhân tạo và nhóm cổ phiếu công nghệ tiên phong. AI đang là động lực chính thúc đẩy tâm lý lạc quan, khiến tỷ trọng cổ phiếu trong danh mục đầu tư của các hộ gia đình Mỹ chạm mức cao kỷ lục.

Tuy nhiên, liệu các nhà đầu tư có đang thực sự quan tâm đến các yếu tố vĩ mô quan trọng khác? Chẳng hạn như xu hướng tăng của lợi suất trái phiếu chính phủ, nguy cơ khủng hoảng nợ toàn cầu, các điểm nóng địa chính trị, biến động giá năng lượng, áp lực lạm phát và tác động tổng hợp của những yếu tố này lên định giá tài sản trong những năm tới?

Các nhà đầu tư tại Anh, đặc biệt là những người nắm giữ trái phiếu, có lẽ giờ đây đang hối tiếc vì đã không chú ý kỹ hơn. John Stepek, chuyên gia tại Money Distilled, đã phân tích sâu về nguyên nhân và hệ quả của việc lợi suất trái phiếu chính phủ Anh leo thang lên mức cao nhất trong nhiều thập kỷ. Trong bối cảnh đó, Dan Rasmussen từ Verdad Capital (Boston) nổi bật như một chuyên gia luôn chú trọng cả yếu tố lịch sử lẫn bối cảnh rộng lớn bên ngoài lĩnh vực công nghệ Mỹ.

Thứ nhất, mọi dự báo đều có độ tin cậy hạn chế - từ dự báo kinh tế, thời tiết (dù đã cải thiện so với thời Thế chiến II) đến đặc biệt là dự báo lợi nhuận doanh nghiệp. Những mô hình phức tạp mà các nhà phân tích, sinh viên MBA và quản lý quỹ đầu tư công sức xây dựng thường tuân theo nguyên tắc "rác vào, rác ra". Và dự báo càng dài hạn, độ sai lệch càng lớn.

Trong khi dự báo ngắn hạn 12 tháng có thể đạt độ chính xác nhất định (chủ yếu nhờ ngoại suy), thì mọi dự đoán xa hơn đều cần được xem xét hết sức thận trọng. Rasmussen trích dẫn nghiên cứu xuất sắc của Andre Schleifer tại Harvard, chỉ ra rằng các dự báo tăng trưởng dài hạn có mối tương quan âm hoàn hảo với tỷ suất sinh lời thực tế của thị trường chứng khoán. Thực tế cho thấy, mọi dự báo vượt quá một năm đều mang tính ngẫu nhiên như "tung đồng xu".

Thứ hai, ngay cả khi có khả năng dự báo hoàn hảo, điều này vẫn không đảm bảo thành công trong đầu tư. Ngay cả với khả năng phân tích quá khứ một cách toàn diện, việc giải thích các biến động thị trường vẫn là một thách thức lớn. Nắm được số liệu không đồng nghĩa với việc có thể dự đoán phản ứng của thị trường đối với những số liệu đó.

Thứ ba, nhận thức được những giới hạn này đòi hỏi sự khiêm tốn - một đức tính mà các nhà đầu tư tại hội nghị của Smith năm 1970 tạm thời có được, nhưng hiếm khi được duy trì lâu dài, đặc biệt trong thị trường tăng giá. Cuối cùng, chiến lược đầu tư hiệu quả nên dựa trên phân tích quá khứ thay vì ảo tưởng về khả năng dự đoán tương lai, điều này lý giải tại sao đầu tư giá trị luôn có giá trị bền vững.

Về lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI), Rasmussen nhấn mạnh rằng dù có thể đưa ra vô số dự báo, nhưng tiền lệ lịch sử đã chỉ ra rõ ràng một điều: không ai có thể phân biệt được đâu là doanh nghiệp AI đang đốt tiền vô tội vạ và đâu là doanh nghiệp thực sự tạo ra giá trị.

Với mức định giá hiện tại đang ở đỉnh cao cùng tâm lý hưng phấn thái quá của nhà đầu tư, toàn bộ lĩnh vực AI đều tiềm ẩn rủi ro đáng kể. Tương tự đối với quỹ đầu tư tư nhân - câu hỏi đặt ra là liệu có nhà đầu tư nào thực sự muốn phân bổ vốn vào các doanh nghiệp siêu nhỏ với định giá cao, rủi ro lớn và đòn bẩy tài chính cao trong bối cảnh lãi suất đang tăng? Nếu có thì quỹ đầu tư tư nhân chính là lựa chọn phù hợp, tuy nhiên đa số nhà đầu tư thận trọng sẽ cân nhắc kỹ lưỡng trước khi tham gia.

Vậy đâu là hướng đi khôn ngoan cho nhà đầu tư hiện nay? Vàng tiếp tục khẳng định vai trò là công cụ phòng vệ rủi ro hiệu quả với biến động thấp. Thị trường cổ phiếu Anh, bất chấp những thách thức từ chính sách tăng trưởng của Bộ trưởng Tài chính Rachel Reeves, vẫn đang ở mức định giá hấp dẫn để tích lũy. Một số phân khúc cổ phiếu châu Âu cũng đang có mức giá hợp lý.

Rasmussen đặc biệt đánh giá cao tiềm năng của các cổ phiếu tăng trưởng nhanh tại Đông Âu với mức định giá thấp, đặc biệt là những doanh nghiệp có độ nhạy cảm cao với khả năng đạt được lệnh ngừng bắn trong cuộc xung đột Nga - Ukraine. Cụ thể là nhóm cổ phiếu vốn hóa nhỏ của Ba Lan - mặc dù thanh khoản còn hạn chế và ít được phân tích viên theo dõi, nhưng đây là những cơ hội đầu tư đáng chú ý, điều mà khó có thể nhận thấy ở các cổ phiếu công nghệ AI của Mỹ trong thời điểm hiện tại.

Đáng chú ý, tại hội nghị của Smith năm 1970, có một nhà quản lý đầu tư đã tránh được tổn thất lớn nhờ không nắm giữ bất kỳ cổ phiếu tăng trưởng nóng nào. Chiến lược của ông rất đơn giản: "Luôn vận dụng lẽ thường trong đầu tư". Sau khi lắng nghe cuộc phỏng vấn tuần này, tôi tin rằng đây vẫn là phương châm hữu ích cho đa số nhà đầu tư trong năm 2025.

Ba điều cần chú ý:

1. Chuẩn bị cho tăng thuế: Ở Anh, Reeves đối mặt với một số lựa chọn khó khăn. Bà có thể vi phạm các quy tắc tài khóa, tăng thuế hoặc cắt giảm chi tiêu. Bà đã nói sẽ không làm hai việc đầu tiên. Các thỏa thuận lương khu vực công cho đến nay (theo Resolution Foundation, đã để lương khu vực công trung bình cao hơn 6% so với lương khu vực tư nhân trung bình) cho thấy điều ngược lại. Giả sử Reeves giữ chức vụ của mình, hãy chờ đợi đợt tăng thuế sắp tới. Hãy chuẩn bị bằng cách sử dụng tối đa các khoản miễn trừ, chuyển tài sản cho vợ/chồng có thu nhập thấp hơn hoặc trong trường hợp cực đoan là chuyển đến nơi khác.

2. Bỏ qua biến đổi khí hậu? BCA Research đưa ra một báo cáo tuần này cho rằng biến đổi khí hậu hoạt động theo "khung thời gian địa chính trị" khá khác với khung thời gian của các nhà đầu tư tổ chức. Điều đó có nghĩa là các nhà đầu tư nên "kháng cự lại các lời kêu gọi giảm phân bổ vào cổ phiếu" dựa trên tiền đề rằng biến đổi khí hậu sẽ làm giảm GDP và lợi nhuận. "Rủi ro ngắn hạn là tối thiểu," BCA nói. Quan điểm chính này có thể gây sốc một năm trước, nhưng hôm nay đây chỉ là một phần của điều mà Christopher Wood của Jefferies gọi là "sự chạy trốn khỏi xu hướng woke". Lưu ý rằng một số tổ chức tài chính lớn - dưới áp lực từ đảng Cộng hòa ở Mỹ - đã rời khỏi Liên minh Quản lý Tài sản Net Zero trong vài tuần qua.

3. Sử dụng phiếu bầu của bạn: Nhà đầu tư Mỹ Saba Capital đang gây sóng gió ở Anh, nắm giữ cổ phần lớn trong bảy quỹ đầu tư nổi tiếng giao dịch với chiết khấu cao bất thường. Saba đang triệu tập các cuộc họp chung nơi cổ đông có thể bỏ phiếu về việc liệu các thành viên hội đồng quản trị hiện tại nên bị loại bỏ để nhường chỗ cho các ứng cử viên ưa thích của công ty (điều này có thể dẫn đến bất cứ điều gì từ thay đổi chiến lược đầu tư đến thanh lý hoàn toàn tài sản). Nếu bạn sở hữu cổ phiếu trong bất kỳ quỹ tín thác nào trong số bảy quỹ (được liệt kê tại đây trên trang web của Saba), hãy nhớ rằng bạn có thể bỏ phiếu về điều này.