bài viết dựa trên quan điểm cá nhân của Daniel Moss và Gearoid Reidy từ Bloomberg

Mức tăng 25 bps, đưa lãi suất chính sách lên 0.5%, có lẽ là một trong những động thái được dự báo rõ ràng nhất trong thế kỷ này. Hai tuần vừa qua tràn ngập các tín hiệu, từ các bài phát biểu đến những thông tin rò rỉ, cho thấy việc thắt chặt chính sách là điều khó tránh, trừ khi có quyết định đột ngột từ Tổng thống Mỹ Donald Trump nhắm vào Nhật Bản. Ngay cả chính phủ Nhật Bản, vốn đang ở thế yếu sau thất bại trong cuộc bầu cử gần đây, cũng đã thông qua. Sự tương phản với sáu tháng trước, khi ngân hàng tăng lãi suất bất ngờ và đưa ra quan điểm mạnh mẽ, là rất rõ rệt.

Ông Ueda đã làm rõ ngay từ khi được bổ nhiệm hai năm trước rằng mục tiêu đầu tiên của ông là chấm dứt chính sách tiền tệ siêu nới lỏng đã kéo dài suốt thập kỷ trước - mà không chuyển sang một chính sách mang tính thắt chặt. Mục tiêu ban đầu là đưa lãi suất vượt qua ngưỡng 0, điều mà BoJ đã đạt được mà không làm xáo trộn đáng kể thị trường hay nền kinh tế. Mục tiêu tiếp theo là tăng dần lãi suất và giảm quy mô chương trình mua trái phiếu khổng lồ, vốn đã giữ lãi suất dài hạn ở mức cực thấp. Điều này đòi hỏi phải có chiến lược truyền thông tinh tế - một nhiệm vụ đã vượt quá khả năng của ngân hàng vào tháng 7. Sai lầm khi đó không nằm ở việc tăng lãi suất mà là yếu tố bất ngờ và định hướng chính sách mạnh bạo. Sai lầm này được cho là một trong những nguyên nhân chính gây ra sự sụt giảm trên thị trường chứng khoán trong những ngày sau đó.

Tuyên bố hôm thứ Sáu nhắc lại định hướng chính sách "diều hâu" từ tháng 7 - rằng nếu các điều kiện kinh tế tiếp tục, ngân hàng sẽ “tiếp tục tăng lãi suất chính sách và điều chỉnh mức độ nới lỏng tiền tệ” - đồng thời bổ sung một điều kiện quan trọng, lưu ý rằng thị trường toàn cầu đang ổn định sau các cam kết của các quan chức vào tháng 8 rằng ngân hàng sẽ không tăng lãi suất trong các giai đoạn biến động thị trường. Sự cố mùa hè vừa qua có lẽ là một bài học đã khắc sâu vào thế hệ quan chức Nhật Bản hiện tại. Thông điệp giờ đây phải là “làm từ từ và cẩn thận.”

Chúng ta cần dành chút công nhận cho ông Ueda. Ngoại trừ sự sụp đổ vào năm ngoái, ông đã làm được điều mà nhiều thế hệ tiền nhiệm không thể: liên tục định hướng chính sách theo hướng thắt chặt mà không gây tổn hại đáng kể đến nền kinh tế. Tuy nhiên, công việc của ông khó khăn hơn nhiều so với các đồng nghiệp. Không chỉ cần giữ cho chính sách mang tính hỗ trợ - bất chấp những cuộc thảo luận liên tục về tăng lãi suất, nền kinh tế Nhật Bản được cho là đã suy giảm trong năm 2024 - ông còn cần đảm bảo rằng tình trạng giảm phát đã bị loại bỏ hoàn toàn. (Chính phủ Nhật Bản vẫn chưa chính thức tuyên bố chấm dứt thời kỳ giảm phát.)

Câu hỏi bây giờ là lãi suất có thể, hoặc nên, tăng đến mức nào? Ông Ueda đã thận trọng khi đề cập đến mức lãi suất trung lập, tức là mức mà chính sách tiền tệ không hỗ trợ cũng không cản trở nền kinh tế. Nhưng khi ngân hàng tiếp tục hướng tới việc tăng lãi suất, nhiệm vụ này càng trở nên khó khăn. “Càng tiến gần đến mức lãi suất trung lập, chúng ta càng phải chú ý đến nhiều yếu tố và cân nhắc xem liệu chúng ta có nên tiếp tục tăng lãi suất trong tương lai hay không”, ông Ueda phát biểu vào tháng 12. Điều này càng phức tạp bởi thực tế là, như ông thừa nhận, ngân hàng không biết mức lãi suất trung lập cụ thể là bao nhiêu. Nếu đi quá nhanh và vượt qua mức đó, ông có nguy cơ phá hỏng tất cả những nỗ lực đạt được đến nay.

Những lời hứa cho năm mới, như việc đến phòng tập thể dục thường xuyên hơn hay ngủ đủ tám tiếng mỗi đêm, thường không kéo dài lâu trừ khi có một sự kỷ luật từ bên ngoài được áp đặt. Cuối cùng, BoJ cũng không thể tiến xa hơn mức mà nền kinh tế rộng lớn hơn có thể chịu đựng được, dù đó là về điểm kết thúc của các đợt tăng lãi suất hay tốc độ mà ngân hàng đạt đến mục tiêu đó. Những nhà hoạch định chính sách tiền tệ tinh tường nhất từ lâu đã nhận ra rằng, càng chuẩn bị tốt cho công chúng về các động thái của mình, họ càng có nhiều quyền tự do hành động hơn. Ông Ueda đã đúng khi thận trọng.