Trong khi ông Trump tuyên bố giảm hoặc trì hoãn thuế nhập khẩu đối với nhiều đối tác thương mại khác, thì Trung Quốc — đối tượng chính trong cuộc đối đầu thương mại kéo dài nhiều năm với Mỹ — lại tiếp tục hứng chịu các biện pháp cứng rắn hơn. Với một khoảng thời gian 90 ngày được mở ra để các quốc gia khác tận dụng cơ hội đàm phán với Nhà Trắng, thị trường Trung Quốc đang trở thành “phép thử tâm lý” đối với phần còn lại của thế giới: nếu Bắc Kinh không thể tránh khỏi tổn thất, liệu ai có thể?

Ngày thứ Năm ghi nhận chỉ số Nikkei 225 của Nhật Bản bật tăng tới 8%, chỉ số Taiex của Đài Loan cũng tăng vọt 9%. Trong khi đó, chỉ số CSI 300 — đại diện cho các cổ phiếu vốn hóa lớn trên sàn Thượng Hải và Thâm Quyến — chỉ tăng khiêm tốn 1.3%. Chỉ số Hang Seng của Hồng Kông, cũng chỉ tăng 2.1%.

Điều đáng chú ý là đà tăng khiêm tốn của thị trường Trung Quốc diễn ra ngay cả khi Bắc Kinh đã kích hoạt một trong những “vũ khí ổn định” mạnh mẽ nhất trong kho công cụ chính sách của mình: “đội quân quốc gia” — lực lượng các quỹ đầu tư nhà nước được chỉ đạo âm thầm bơm tiền vào thị trường nhằm chống đỡ đà sụt giảm. Song song đó, hơn 100 doanh nghiệp lớn cũng đồng loạt công bố các chương trình mua lại cổ phiếu quy mô lớn, một động thái quen thuộc nhằm củng cố niềm tin của nhà đầu tư trong thời điểm bất ổn.

Tuy nhiên, thị trường vẫn phản ứng một cách lạnh lùng. Và lý do không đến từ sự thiếu hụt thanh khoản hay làn sóng bán tháo mang tính hoảng loạn. Thực tế, phản ứng hờ hững ấy phản ánh bản chất sâu xa hơn: phần lớn doanh nghiệp niêm yết tại Trung Quốc có mức độ tiếp xúc trực tiếp với thị trường Mỹ tương đối nhỏ. Theo phân tích của Goldman Sachs, doanh thu đến từ Mỹ chỉ chiếm khoảng 2% trong rổ chỉ số MSCI China, và với toàn bộ thị trường chứng khoán Trung Quốc, tỷ trọng này thậm chí chỉ còn khoảng 1%.

Điều này cho thấy thị trường không bị chi phối bởi lo ngại trực tiếp về mức thuế mới từ Mỹ, mà đang ngầm phản ánh mối lo sâu sắc hơn: triển vọng tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc trong một giai đoạn bị bao vây bởi áp lực thương mại, giảm tốc cầu nội địa và dư địa chính sách ngày càng thu hẹp. Giới phân tích đã hoài nghi về khả năng Trung Quốc đạt được mục tiêu tăng trưởng GDP 5% mà chính phủ đề ra cho năm nay. Trên thực tế, nhiều tổ chức quốc tế đã điều chỉnh dự báo xuống mức 4.5% — cho thấy mức độ thận trọng đang dâng cao trong đánh giá về sức bật kinh tế Trung Quốc dưới áp lực bên ngoài ngày càng lớn.

Nói cách khác, thị trường không nhìn vào các biện pháp kỹ thuật hay khẩu hiệu hỗ trợ ngắn hạn, mà đang dò xét những tín hiệu thực chất về nền tảng vĩ mô. Và khi niềm tin vào đà tăng trưởng bị lung lay, thì ngay cả những cú hích từ các “bàn tay vô hình” cũng không thể kéo thị trường đi lên một cách bền vững.

Trong bức tranh kinh tế ngày càng bất định, thị trường tài chính Trung Quốc đang trở thành tấm gương phản chiếu kỳ vọng của giới đầu tư về năng lực điều hành chính sách của Bắc Kinh. Những biến động trên sàn chứng khoán không chỉ đơn thuần là con số lên xuống, mà còn là biểu hiện rõ rệt của niềm tin — hoặc sự nghi ngại — vào khả năng ứng phó của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới trước áp lực ngày một gia tăng từ Washington.

Cho đến nay, Trung Quốc đã triển khai một loạt biện pháp kích thích cả về tài khóa lẫn tín dụng: từ gia tăng chi tiêu công, đẩy mạnh đầu tư cơ sở hạ tầng, đến nới lỏng chính sách tiền tệ ở nhiều cấp độ. Nhưng nếu căng thẳng thương mại tiếp tục leo thang, Bắc Kinh sẽ khó tránh khỏi việc phải rút thêm những “quân bài chưa lật” — có thể là các gói đầu tư công bổ sung, cắt giảm sâu hơn các sắc thuế doanh nghiệp, hay thậm chí là bước đi mạnh tay hơn trong việc hạ lãi suất hoặc bơm thanh khoản vào hệ thống tài chính.

Điều quan trọng là: nhà đầu tư đang chờ xem liệu các công cụ này có đủ sức “đỡ” nền kinh tế hay không. Niềm tin thị trường, xét cho cùng, sẽ không đến từ các tuyên bố, mà từ hành động cụ thể và hiệu quả thực tế. Và chỉ số chứng khoán sẽ là nơi thể hiện rõ nhất đánh giá của nhà đầu tư về khả năng “xoay trục” chính sách của Bắc Kinh.

Tuy nhiên, cần nhấn mạnh rằng rủi ro với doanh nghiệp Trung Quốc không chỉ đến từ bên kia Thái Bình Dương. Trong cuộc chiến thuế quan kéo dài này, không ít tổn thất lại đến từ chính những biện pháp trả đũa mà Bắc Kinh áp dụng. Các doanh nghiệp công nghệ cao, đặc biệt là trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI), đang bị kẹt giữa hai lằn ranh chính sách. Theo ước tính của Nomura, có những công ty AI Trung Quốc mà linh kiện nhập khẩu từ Mỹ chiếm tới hơn 20% chi phí sản xuất — một tỷ trọng lớn đến mức khó có thể thay thế ngay lập tức bằng nguồn cung nội địa.

Trong khi đó, các biện pháp kiểm soát xuất khẩu nguyên liệu chiến lược hay siết chặt luồng vốn đầu tư nước ngoài của Bắc Kinh, vốn nhằm vào các đối thủ phương Tây, lại có thể khiến chính các doanh nghiệp nội địa tổn thương trước tiên. Đây là dạng thiệt hại “thân hữu” — mang ý định bảo vệ lợi ích quốc gia, nhưng lại vô tình tạo ra chi phí lớn cho các bên vốn đang cần sự hỗ trợ nhất.

Trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu ngày càng đan xen và dễ đứt gãy, các quốc gia đang xếp hàng để đàm phán thương mại với chính quyền ông Trump chắc chắn sẽ theo dõi sát sao phản ứng của thị trường Trung Quốc. Bởi đây không chỉ là một câu chuyện nội địa. Cách mà Bắc Kinh ứng phó, niềm tin của nhà đầu tư tại Trung Quốc, và độ vững vàng của hệ thống tài chính nước này sẽ là “đồng hồ đo áp lực” đối với phần còn lại của thế giới.

Nếu “ngày giải phóng” — thuật ngữ đầy ẩn ý mà ông Trump dùng để mô tả thời điểm tái khởi động áp thuế — thực sự quay trở lại sau ba tháng nữa, thì những gì đang xảy ra ở Bắc Kinh lúc này sẽ là màn diễn tập quan trọng cho nhiều nền kinh tế khác. Và trong ván cờ này, ai không chuẩn bị kỹ càng có thể sẽ phải trả giá đắt.