Tổng quan

Tổng thống Mỹ Trump thông báo trên mạng xã hội rằng Mỹ và Việt Nam đã đạt được một thỏa thuận thương mại sau cuộc điện đàm giữa lãnh đạo hai nước. Theo tuyên bố này, Mỹ sẽ áp mức thuế 20% đối với “tất cả các loại hàng hóa” xuất khẩu từ Việt Nam và 40% đối với “mọi hoạt động trung chuyển”. Dù thấp hơn mức thuế tương hỗ 46% từng công bố vào Ngày Giải phóng, con số này vẫn cao hơn đáng kể so với giai đoạn trước khi ông Trump quay lại chính trường.

Đổi lại, Việt Nam sẽ dỡ bỏ toàn bộ thuế nhập khẩu đối với hàng hóa từ Mỹ, bao gồm cả các phương tiện động cơ lớn. Điều quan trọng là các chi tiết cụ thể của thỏa thuận sẽ quyết định mức độ ảnh hưởng kinh tế và tài chính.

1. Thuế trung chuyển: Ai sẽ bị ảnh hưởng thực sự?

Câu hỏi cốt lõi là cách xác định và thực thi khái niệm “trung chuyển” đối với mức thuế 40%. Nếu chỉ áp dụng cho những trường hợp rõ ràng nhằm né tránh thuế Mỹ, thì tác động sẽ giới hạn. Ngược lại, nếu sử dụng định nghĩa nghiêm ngặt hơn – chẳng hạn như dựa trên ngưỡng hàm lượng giá trị gia tăng nước ngoài – thì mức thuế có thể ảnh hưởng đáng kể hơn.

Các nghiên cứu trước đây của chúng tôi cho thấy hành vi trung chuyển chiếm tỷ trọng tương đối nhỏ trong xuất khẩu Việt Nam. Phân tích mối liên hệ giữa nhập khẩu Việt Nam từ Trung Quốc và xuất khẩu sang Mỹ cho thấy mức độ tương quan thấp. Các nghiên cứu học thuật cũng ước tính tỷ lệ chuyển hướng từ Trung Quốc qua Việt Nam dao động trong khoảng 2%–16% xuất khẩu của Việt Nam. Tiền lệ liên quan đến quy tắc xuất xứ – như vụ xe đạp leo núi lắp ráp tại Việt Nam năm 2022 – cho thấy chỉ cần một linh kiện duy nhất cũng có thể đủ điều kiện gán nhãn "Made in Vietnam".

2. Đánh thuế dựa trên tỷ lệ thành phẩm có nguồn gốc từ nước ngoài

Nếu thuế suất được điều chỉnh theo tỷ lệ thành phần nước ngoài trong sản phẩm, tác động thực tế có thể thấp hơn nhiều so với con số tiêu đề 20%. Theo Bloomberg, các sản phẩm có hàm lượng nước ngoài cao nhất sẽ chịu mức thuế cao nhất (~20%), trong khi hàng có thành phần nội địa cao sẽ được áp thuế thấp hơn, có thể chỉ 10%.

Theo kịch bản này, thuế suất hiệu quả trung bình sẽ chỉ khoảng 16%, phù hợp với dự báo trong báo cáo gần đây của chúng tôi, giả định Mỹ áp thuế 40% cho phần giá trị gia tăng Trung Quốc và 10% cho phần còn lại.

3. Phân biệt theo từng sản phẩm có thể làm giảm tác động

Một yếu tố quan trọng khác là liệu thuế có được áp theo từng loại sản phẩm cụ thể hay không. Điều này có thể tạo ra khoảng giảm đáng kể và kéo thuế đối ứng về mức thuế thực tế. Theo Politico, cả hai bên vẫn đang đàm phán để hoàn thiện thỏa thuận, với mục tiêu “giảm đáng kể” thuế Mỹ đối với hàng hóa từ Việt Nam, bao gồm sản phẩm công nghệ, giày dép, hàng nông nghiệp và hàng tiêu dùng.

Nhìn chung, mặc dù chúng tôi vẫn dự báo tỷ giá USD/VND sẽ tăng lên 26,300 vào cuối năm 2025, mức rủi ro hiện tại đã cân bằng hơn so với thời điểm công bố mức thuế tương hỗ 46% trước đây. Đồng thời, triển vọng đạt được một thỏa thuận thương mại chi tiết – với mức thuế trung bình thấp hơn 20% – có thể tạo cơ hội cho đồng VND tăng giá.

Tuy nhiên, vẫn tồn tại những bất định liên quan đến giả định về thuế quan trong các dự báo. Kinh nghiệm từ các thỏa thuận thương mại trước đây, ví dụ như thỏa thuận `Mỹ - Anh, cho thấy có thể mất vài tuần trước khi có đủ chi tiết. Ngoài ra, việc các quốc gia khác tìm kiếm điều khoản thương mại tốt hơn Việt Nam cũng là yếu tố cần theo dõi, bên cạnh phản ứng tiềm tàng từ Trung Quốc về việc Mỹ nhắm đến giá trị gia tăng từ Trung Quốc.