Greenland hiểu rõ giá trị chiến lược của nguồn tài nguyên mình đang nắm giữ khi cảnh báo rằng nếu không nhận được sự hỗ trợ từ Mỹ và châu Âu trong việc khai thác khoáng sản, họ sẽ không ngần ngại hợp tác với Trung Quốc. Trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị và thương mại ngày càng leo thang, vai trò thống trị của Trung Quốc trong chuỗi cung ứng khoáng sản thiết yếu – từ lithium, cobalt cho đến đất hiếm – càng trở nên rõ nét. Các nguyên liệu này là nền tảng của công nghệ xanh và quốc phòng hiện đại, và thị trường tự do đơn thuần sẽ không đủ sức xoay chuyển cán cân. Nếu không có sự can thiệp chủ động từ các chính phủ phương Tây, thế độc quyền của Trung Quốc sẽ còn kéo dài.

Các khoáng sản như đồng, lithium, coban và đất hiếm, những thứ thiết yếu cho lưới điện và pin nhưng cũng cho cả điện thoại và tên lửa, phần lớn được khai thác và tinh chế ở Trung Quốc, quốc gia được hưởng lợi từ chính sách hỗ trợ, quy mô và sản xuất hiệu quả. Nước này tinh chế khoảng 70% tất cả trừ một trong số 20 loại khoáng sản được Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) phân tích.

Khai thác những thứ này ở những nơi khác thì tốn kém. Theo IEA, chi phí vốn cho các dự án ở các quốc gia chưa phải là những nhà dẫn đầu toàn cầu thường cao hơn 50%. Ví dụ, tinh chế lithium tốn 60 USD/kg ở ba quốc gia hàng đầu so với 103 USD ở phần còn lại của thế giới. Các nhà đầu tư cũng phải đối phó với chi phí năng lượng và tiền bản quyền ngày càng tăng, quy định và biến động giá.

Một trong những giải pháp quan trọng để phá thế độc quyền của Trung Quốc là sự can thiệp chủ động từ chính phủ. Trợ cấp – từng bị coi là can thiệp phi thị trường – giờ đây đã trở thành công cụ chính sách phổ biến. Cả Mỹ và Liên minh châu Âu đều đã rót hàng chục tỷ USD vào ngành sản xuất chip nhằm giảm phụ thuộc vào châu Á, cho thấy mức độ sẵn sàng chi tiêu để bảo vệ chuỗi cung ứng chiến lược. Tại Australia, chính phủ cũng đã cấp thêm khoản vay cho Iluka Resources khi chi phí xây dựng nhà máy tinh luyện đất hiếm bị đội lên, minh chứng rõ nét cho xu hướng các quốc gia không còn đứng ngoài cuộc trong cuộc đua tài nguyên quan trọng này.

Với những chính phủ e ngại việc bơm tiền trực tiếp, vẫn có các công cụ gián tiếp để thu hút đầu tư. Một trong số đó là hợp đồng chênh lệch (Contracts for Difference), cơ chế cung cấp mức giá đảm bảo trong một khoảng thời gian nhất định nhằm giảm thiểu rủi ro cho doanh nghiệp. Mô hình này từng được Anh và nhiều quốc gia khác áp dụng hiệu quả trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, nơi chi phí đầu tư lớn nhưng lợi nhuận dễ bị ảnh hưởng bởi biến động thị trường. Nếu mở rộng sang ngành khai thác khoáng sản chiến lược, đây có thể là giải pháp vừa ít tốn ngân sách, vừa tạo động lực dài hạn cho khu vực tư nhân.

Giải pháp tiềm năng thứ hai là tìm những cách khai thác khoáng sản mới, rẻ hơn. Khai thác lithium trực tiếp từ nước muối địa nhiệt – sử dụng màng lọc để tách chiết nguyên tố mong muốn, chẳng hạn – có thể hiệu quả về chi phí hơn so với các phương pháp truyền thống. Tái chế giúp tăng nguồn cung, khi tình trạng thiếu nguyên liệu hoặc giải phóng khí độc có thể được kiểm soát.

Trí tuệ nhân tạo (AI) cũng có thể giúp ích. IEA ước tính rằng việc sử dụng nó cho thăm dò địa chất có thể cắt giảm chi phí khoan tới 60% và – trong kịch bản tốt nhất – tăng tỷ lệ thành công trong việc phát hiện lên bốn lần.

Và cuối cùng: tìm giải pháp thay thế. Pin giàu coban vẫn đang cạnh tranh gay gắt với pin lithium sắt photphat, loại pin đang thịnh hành ở Trung Quốc. Nhưng các phiên bản giàu mangan, như những loại đang được phát triển tại Umicore chemicals của châu Âu, đang ngày càng phổ biến.