Đình lạm: Kịch bản ‘tốt nhất’ cho kinh tế Mỹ trong cơn bão thuế quan

Đình lạm: Kịch bản ‘tốt nhất’ cho kinh tế Mỹ trong cơn bão thuế quan

Trà Giang

Trà Giang

Junior Editor

09:08 08/04/2025

Trong bối cảnh chính quyền Tổng thống Donald Trump áp đặt mức thuế nhập khẩu cao chưa từng có lên hầu hết các đối tác thương mại của Mỹ, kỳ vọng rằng Cục Dự trữ Liên bang (Fed) sẽ vào cuộc để “cứu nguy” nền kinh tế đang ngày càng trở nên mong manh có thể là quá lạc quan. Câu hỏi đặt ra lúc này không còn là liệu thiệt hại có xảy ra hay không, mà là: mức độ tàn phá sẽ nghiêm trọng đến đâu.

Chính sách thương mại mới của ông Trump có quy mô và mức độ quyết liệt vượt xa nhiệm kỳ đầu tiên. Trung bình, mức thuế trọng số đánh lên hàng nhập khẩu vào Mỹ dự kiến sẽ tăng vọt lên 25% trong năm nay, từ mức dưới 3% trước đó – tức gấp hơn 10 lần so với giai đoạn đầu nhiệm kỳ. Đây là một cú sốc lớn không chỉ đối với chuỗi cung ứng toàn cầu mà còn đối với nội bộ nền kinh tế Mỹ.

Tác động của làn sóng thuế quan này được dự báo sẽ lan rộng trong vòng sáu tháng tới. Lạm phát hàng năm có thể tăng vọt lên gần 5%, khi giá hàng hóa nhập khẩu bị đội lên và các nhà sản xuất trong nước – được bảo hộ khỏi cạnh tranh quốc tế – tận dụng cơ hội để tăng giá bán. Trong khi đó, nhu cầu tiêu dùng và đầu tư sẽ suy giảm. Doanh nghiệp trì hoãn kế hoạch mở rộng vì không chắc chắn về thời hạn áp thuế, cũng như khả năng bị trả đũa từ nước ngoài. Người tiêu dùng, đặc biệt là nhóm thu nhập thấp và trung bình – vốn nhạy cảm với giá cả – sẽ buộc phải cắt giảm chi tiêu trước tác động tương đương một đợt tăng thuế quy mô hơn 600 tỷ USD.

Ngay cả khi Quốc hội Mỹ cố gắng bù đắp phần nào thiệt hại bằng các gói giảm thuế khác, thì hiệu ứng cũng sẽ bị chậm trễ và phân bổ không đều. Trong khi đó, các yếu tố cung phía nền kinh tế cũng đang yếu đi. Chính sách nhập cư bị siết chặt khiến nguồn cung lao động giảm sút, trong khi tăng năng suất lại bị kéo lùi do môi trường kinh doanh thiếu ổn định. Tốc độ tăng trưởng thực bền vững của Mỹ có thể chỉ còn khoảng 1% – so với mức 2.5–3% vào năm ngoái.

Kịch bản “lạc quan” nhất có thể xảy ra là tình trạng đình lạm – tức tăng trưởng trì trệ đi kèm lạm phát cao. Nhưng nhiều khả năng, kinh tế Mỹ sẽ rơi vào một cuộc suy thoái toàn diện, đồng thời phải đối mặt với áp lực giá leo thang.

Trong bối cảnh đó, vai trò của Fed bị đặt trong thế khó. Công cụ truyền thống của Fed – tăng lãi suất để kìm lạm phát – sẽ càng khoét sâu thêm suy thoái. Chủ tịch Jerome Powell từng phát tín hiệu rằng nếu lạm phát chỉ mang tính tạm thời và chưa làm thay đổi kỳ vọng dài hạn, Fed có thể chưa cần hành động mạnh. Điều này từng làm dịu tâm lý thị trường trong ngắn hạn. Tuy nhiên, ba lý do khiến kịch bản này không mấy chắc chắn:

Thứ nhất, lạm phát cơ bản của Mỹ đã vượt mục tiêu 2% của Fed trong nhiều năm liên tiếp. Nếu tiếp tục duy trì ở mức cao và còn tăng nhanh, kỳ vọng lạm phát có thể bị “bung neo” – làm giảm hiệu quả của các chính sách tiền tệ.

Thứ hai, bản chất của cú sốc hiện tại – làm giảm năng suất và làm tổn hại tiềm năng tăng trưởng – khiến tác động kéo dài. Thảm họa lạm phát của thập niên 1970 là một ví dụ điển hình: dù trải qua hai đợt suy thoái, lạm phát vẫn bám rễ cho đến khi Fed dưới thời Paul Volcker buộc phải nâng lãi suất ngắn hạn lên gần 20% để kiểm soát.

Thứ ba, hành động của chính Fed cũng ảnh hưởng đến kỳ vọng. Nếu thị trường tin rằng Fed đang “làm ngơ” trước lạm phát để ưu tiên tăng trưởng, niềm tin vào khả năng kiềm chế giá cả của Fed sẽ bị suy giảm – và điều này tự thân sẽ thúc đẩy lạm phát kỳ vọng.

Trong bối cảnh kỳ vọng lạm phát gia tăng, “tỷ lệ hy sinh” (sacrifice ratio) – tức chi phí về mặt thất nghiệp mà nền kinh tế phải trả để hạ lạm phát – sẽ tăng vọt. Như trong khủng hoảng dầu mỏ những năm 1970, tỷ lệ thất nghiệp cần phải tăng thêm 2 điểm phần trăm trong một năm để giảm lạm phát chỉ 1 điểm phần trăm. Điều đó có nghĩa là: suy thoái trở thành lựa chọn duy nhất.

Chính vì thế, Fed sẽ phải hành động cực kỳ thận trọng trong giai đoạn sắp tới. Bất kỳ hành động nới lỏng nào nếu khiến kỳ vọng lạm phát tăng cao, thì sau đó Fed sẽ buộc phải “siết” chính sách mạnh tay hơn – dẫn đến tổn thất nặng nề hơn cho nền kinh tế. Đó là lý do nhiều nhà đầu tư đang quá lạc quan khi tin rằng Fed sẽ nhanh chóng “cứu trợ”.

Thị trường chứng khoán sẽ là nạn nhân đầu tiên trong thế trận “không có lối thoát” này. Nếu doanh nghiệp cố gắng chuyển chi phí thuế quan sang người tiêu dùng, lạm phát sẽ dai dẳng hơn, và Fed sẽ càng ít có động lực để hỗ trợ. Ngược lại, nếu doanh nghiệp “chịu đòn” và không tăng giá, biên lợi nhuận sẽ co hẹp, kéo theo lợi nhuận gây thất vọng. Chưa kể, rủi ro từ các đòn trả đũa thuế quan từ nước ngoài cũng đang rình rập.

Với thị trường trái phiếu, yếu tố then chốt là lộ trình lãi suất ngắn hạn. Hiện tại, thị trường đang kỳ vọng Fed sẽ giảm lãi suất hơn 100 điểm cơ bản trong năm nay. Nhưng khả năng đó chỉ xảy ra nếu kinh tế Mỹ rơi vào suy thoái rõ rệt. Đây không phải là năm 2019, khi lạm phát thấp cho phép Fed cắt giảm lãi suất như một biện pháp “bảo hiểm”. Giờ đây, quyền năng của ngân hàng trung ương quyền lực nhất thế giới đã bị giới hạn rất nhiều.

Bloomberg

Broker listing

Cùng chuyên mục

Chính sách cắt giảm thuế suất của Trump: Tự cân bằng hay tự gây họa?
Diệu Linh

Diệu Linh

Junior Editor

Chính sách cắt giảm thuế suất của Trump: Tự cân bằng hay tự gây họa?

Những người ủng hộ chính sách cắt giảm thuế thường lập luận rằng các biện pháp này rồi sẽ “tự bù đắp” thông qua việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và tăng thu ngân sách – ngay cả khi không cần cắt giảm chi tiêu đáng kể. Tuy nhiên, thực tiễn trong những thập kỷ gần đây đã không ủng hộ luận điểm này.
Thâm hụt chỉ là bề nổi - Gốc rễ nằm ở kinh tế
Diệu Linh

Diệu Linh

Junior Editor

Thâm hụt chỉ là bề nổi - Gốc rễ nằm ở kinh tế

Các nhà quan sát lo ngại về thâm hụt ngân sách đang lên tiếng mạnh mẽ, cảnh báo rằng các khoản thanh toán nợ ngày càng lớn có thể làm gia tăng mức thâm hụt và đẩy đất nước đến bờ vực phá sản. Dù đồng tình rằng tình trạng thâm hụt ngày càng gia tăng là một vấn đề nghiêm trọng, chúng tôi tin rằng nguyên nhân cốt lõi không giống như phần lớn các quan điểm phổ biến hiện nay.
Lạm phát bán buôn của Nhật Bản chậm lại, giảm áp lực lên BoJ
Huyền Trần

Huyền Trần

Junior Analyst

Lạm phát bán buôn của Nhật Bản chậm lại, giảm áp lực lên BoJ

Lạm phát bán buôn của Nhật Bản giảm tốc trong tháng 5 do chi phí nhập khẩu hạ nhiệt, làm giảm áp lực lên BoJ trong việc nâng lãi suất. Tuy nhiên, giá thực phẩm và đồ uống tiếp tục tăng, phản ánh áp lực lạm phát vẫn tồn tại. BoJ có thể trì hoãn đợt tăng lãi suất tiếp theo khi tăng trưởng kinh tế chưa rõ ràng và đàm phán thương mại với Mỹ còn nhiều bất ổn.
Kinh tế và lạm phát: Chính sách tiền tệ của Fed là điểm tựa trước nguy cơ đổ vỡ thương mại
Diệu Linh

Diệu Linh

Junior Editor

Kinh tế và lạm phát: Chính sách tiền tệ của Fed là điểm tựa trước nguy cơ đổ vỡ thương mại

Từ sau cú sốc mà Tổng thống Trump tạo ra vào tháng 4 với sự thay đổi lớn trong chính sách thương mại, thị trường tài chính và các nhà phân tích đã ngập tràn trong các bài viết về triển vọng kinh tế và lạm phát. Trong khi thuế quan leo thang khiến triển vọng trở nên bất định hơn bao giờ hết, chính sách tiền tệ của Cục Dự trữ Liên bang (Fed) vẫn là điểm tựa vững chắc – dù không thực sự tích cực, nhưng vẫn là một trong số ít những yếu tố đáng tin cậy trong bức tranh vĩ mô hiện tại.
Ngân hàng Thế giới hạ dự báo tăng trưởng toàn cầu giữa bất ổn và rủi ro thương mại
Huyền Trần

Huyền Trần

Junior Analyst

Ngân hàng Thế giới hạ dự báo tăng trưởng toàn cầu giữa bất ổn và rủi ro thương mại

Ngân hàng Thế giới hạ dự báo tăng trưởng toàn cầu năm 2025 xuống 2.3%, phản ánh tác động của thuế quan gia tăng và bất ổn kéo dài đến đầu tư và thương mại. Báo cáo cảnh báo nền kinh tế thế giới đang đối mặt với nhiều rủi ro suy giảm, trong đó tăng trưởng thập kỷ này có thể chậm nhất kể từ thập niên 1960. Dù vậy, tổ chức này không dự báo suy thoái và kỳ vọng bất ổn sẽ dần lắng xuống.
Các nhà giao dịch vẫn thận trọng trước thoả thuận thương mại Mỹ - Trung
Nguyễn Tuấn Đạt

Nguyễn Tuấn Đạt

Junior Analyst

Các nhà giao dịch vẫn thận trọng trước thoả thuận thương mại Mỹ - Trung

Các nhà đầu tư tại châu Á phản ứng dè dặt trước thông tin về một thỏa thuận thương mại sơ bộ giữa Mỹ và Trung Quốc, khi phần lớn vẫn chờ đợi chi tiết cụ thể để xác định hướng đi tiế theo. Dù những tín hiệu hòa hoãn từ hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đã phần nào hỗ trợ tâm lý thị trường, giới phân tích cho rằng đà tăng sẽ thận trọng, khi nhiều vấn đề then chốt như kiểm soát công nghệ và an ninh quốc gia vẫn chưa được giải quyết.
BoJ thận trọng với chính sách thắt chặt trong bối cảnh lạm phát và rủi ro toàn cầu
Huyền Trần

Huyền Trần

Junior Analyst

BoJ thận trọng với chính sách thắt chặt trong bối cảnh lạm phát và rủi ro toàn cầu

Ngân hàng Trung ương Nhật Bản dự kiến giữ nguyên lãi suất và xem xét giảm tốc độ thu hẹp mua trái phiếu từ năm tài khóa sau, phản ánh lập trường thận trọng trong quá trình bình thường hóa chính sách. Thống đốc Kazuo Ueda có thể phát tín hiệu bớt ôn hòa hơn, khi áp lực lạm phát trong nước vẫn hiện hữu và bất ổn thương mại toàn cầu có dấu hiệu giảm bớt. BoJ đang điều chỉnh cách truyền đạt chính sách nhằm phản ánh cả rủi ro suy giảm lẫn nguy cơ lạm phát cao hơn kỳ vọng.
Hòa bình thương mại và tiền rẻ: Ván bài lớn của thị trường toàn cầu
Diệu Linh

Diệu Linh

Junior Editor

Hòa bình thương mại và tiền rẻ: Ván bài lớn của thị trường toàn cầu

Nhà đầu tư đang đặt cược vào một thị trường "liều lĩnh", nơi rủi ro được dồn sang ngày mai. Bất kỳ dòng tiêu đề nào từ bàn đàm phán thương mại tại London – dù tích cực hay tiêu cực – đều có thể làm rung chuyển đà tăng hiện tại. Nhưng cho đến lúc đó, "ly cocktail" thị trường đã được pha thêm Bò Húc, và cơn hưng phấn hiện tại là chuyện của hôm nay – hệ quả để mai tính.
Forex Forecast - Diễn đàn dự báo tiền tệ