Một thỏa hiệp trong cuộc chiến thuế quan xe điện giữa châu Âu và Trung Quốc có thể mang lại lợi thế nghiêng về phía Bắc Kinh. Cả hai bên đang thảo luận về khả năng cho phép các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc tiếp cận thị trường châu Âu mà không bị đánh thuế, với điều kiện phải tuân thủ mức giá tối thiểu. Đây là một đề xuất đầy rủi ro.

Châu Âu mới chỉ áp thuế lên xe điện Trung Quốc chưa đầy một năm, với mức thuế bổ sung có thể lên tới 35%, nhằm bù đắp cho lợi thế mà các hãng xe Trung Quốc có được từ trợ cấp nhà nước và chi phí lao động thấp. Giờ đây, Trung Quốc đang đề xuất một giải pháp thay thế: Các công ty sẽ tự nguyện cam kết không bán xe dưới một mức giá cố định – mô hình từng được áp dụng với các tấm pin mặt trời trong quá khứ.

Thỏa thuận này mang lại một số lợi ích. Các hãng xe Trung Quốc sẽ không phải gánh thêm thuế quan bằng cách giảm giá, còn châu Âu có thể làm dịu căng thẳng với Bắc Kinh và tránh nguy cơ bị trả đũa về thuế – ví dụ như đối với rượu cognac hay các mặt hàng xuất khẩu khác. Đồng thời, châu Âu vẫn kiểm soát được việc bán phá giá, vốn là mối đe dọa nghiêm trọng với các hãng xe như Renault hay Volkswagen. Năm ngoái, Trung Quốc xuất khẩu khoảng 1.25 triệu xe điện, vượt quá một nửa tổng số xe điện sản xuất tại châu Âu, theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế.

Tuy nhiên, hệ thống định giá tối thiểu này cũng ẩn chứa nhiều vấn đề. Nếu muốn công bằng, châu Âu có thể cần xây dựng mức giá dựa trên mức trợ cấp mà từng nhà sản xuất nhận được – giống cách họ làm với biểu thuế. Nhưng Trung Quốc có thể muốn một mức giá sàn thống nhất, điều này thiếu chính xác và công bằng. Hơn nữa, xe điện là sản phẩm phức tạp, có nhiều tùy chọn và biến thể – việc xác định một mức giá tối thiểu cho tất cả là điều rất khó thực hiện.

Ngoài ra, mức giá này có thể nhanh chóng lỗi thời. Renault và Volkswagen đang chuẩn bị tung ra các mẫu xe điện giá rẻ để cạnh tranh và sự phát triển của công nghệ pin sẽ tiếp tục kéo giảm chi phí. Giá sàn có thể trở thành rào cản cho sự đổi mới.

Thực thi mức giá tối thiểu cũng không dễ dàng. Thuế quan có ưu điểm là đơn giản và minh bạch. Trong khi đó, giá xe điện thường xuyên thay đổi thông qua các chương trình khuyến mãi, giảm giá, hay hỗ trợ vay vốn. Các hãng xe Trung Quốc vốn đã rất giỏi trong việc đóng gói sản phẩm hấp dẫn: BYD tích hợp phần mềm lái xe “God’s Eye” vào các mẫu xe trên 100,000 nhân dân tệ; Nio cung cấp đặc quyền cho chủ xe như quyền truy cập vào câu lạc bộ riêng. Các mẫu xe trưng bày tại triển lãm ô tô Thượng Hải còn có cả màn hình phụ và bếp nấu tích hợp.

Điều đó có nghĩa là ngay cả khi bị ràng buộc bởi mức giá sàn, các nhà sản xuất Trung Quốc vẫn có thể chiếm ưu thế, đặc biệt nếu họ mở rộng sản xuất ngay tại Trung Quốc để tối ưu hóa chi phí. Châu Âu có thể áp đặt hạn ngạch nhập khẩu như từng làm với xe Nhật Bản thập niên 1980, hoặc đặt mức giá sàn kết hợp với thuế nhẹ. Nhưng nhìn chung, định giá tối thiểu có thể là cái giá mà châu Âu chấp nhận để giữ quan hệ ổn định với Trung Quốc – đồng thời đảm bảo tiếp cận nguồn cung đất hiếm quan trọng. Trong trường hợp này, Bắc Kinh vẫn có nhiều khả năng là bên thắng cuộc.